مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی دندان و نیازهای درمانی در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالم

موحد, ترانه; اسدی, معصومه; اسلامی, ندا

doi:10.22038/jmds.2017.9229

مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی دندان و نیازهای درمانی در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالم

مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد

مقاله 9، دوره 41، شماره 3، مهر 1396، صفحه 281-288 اصل مقاله (521.91 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22038/jmds.2017.9229

نویسندگان

ترانه موحد¹؛ معصومه اسدی²؛ ندا اسلامی^* ³

¹مرکز تحقیقات مواد دندانی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

²دندانپزشک

³مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: مطالعاتدربارهوضعیتسلامتدهانو دندانکودکانمبتلابهاوتیسماندکاستو نتایجمطالعاتگاهیبایکدیگرمتفاوتند. هدفازاینمطالعه مقایسه تجربه پوسیدگی دندانی در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالمبود.
موادوروش ها: دراینمطالعهمقطعی، 70 کودکمبتلابهاوتیسمو 70 کودکسالم 8 تا 12 سالهموردبررسیقرار گرفتند. سن،جنسوتحصیلاتپدرومادردردوگروهثبتشد. تعداد دندان هایدائمی و شیری پوسیده،ترمیم شدهوکشیدهشده(DMFT/dmft) دردوگروهثبت گردید. آزمونمنویتنی و کای دو جهت آنالیز آماری استفادهشد. 05/0P< از نظر آماری معنی دار در نظر گرفته شد.
یافتهها: در جامعه مورد مطالعه، تحصیلاتپدر در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم به طور معنی داری بالاتر بود (002/0P=). امادرموردتحصیلاتمادرتفاوتمعنیداریوجودنداشت (051/0P=). همچنین،تفاوتمعنیداریبیندوگروهدرشاخصتجربهپوسیدگی (ِ(DMFT/dmftدردندان هایشیری (53/0P=) و دائمی (85/0P=) وجودنداشت. کودکانمبتلابهاوتیسمنیازهایدندانیبرآوردهنشده بیشتریدرسیستمدندانیشیریدرمقایسهباکودکانسالمداشتند (002/0P=).
نتیجه گیری: کودکانمبتلابهاوتیسم موردمطالعه، تجربه پوسیدگی دندان مشابهباکودکانسالمداشتند. بااین حالنیازهایدندانیبرآوردهنشده دندانی در دوره دندانی شیری درکودکاناوتیستیکبیشتراز کودکانسالمبود.

کلیدواژه‌ها

تجربه پوسیدگی؛ اوتیسم؛ dmft/DMFT؛ کودکان

اصل مقاله

مقدمه

اوتیسم یک اختلال تکاملی، روانی- عصبی است که در ابتدای دوران کودکی بروز مینماید. شیوع این بیماری فراوانی قابل توجهی دارد (1مورد در 88 نفر در کل جمعیت جهان).⁽¹⁾ مهمترین ویژگی افراد مبتلا به اوتیسم، مشکل در تعاملات اجتماعی است. اختلالاتی که با بیماری همراه هستند، اثرات داروهای تجویز شده، افزایش یا کاهش بزاق در دهان، عادتهای غذایی ناسالم، عادت های دهانی زیانبار مثل براکسیسم و مراقبت دهانی ضعیف میتواند ریسک پوسیدگی و بیماریهای پریودنتال را در کودکان مبتلا به اوتیسم افزایش دهد.⁽²⁾ سلامت دهانی ضعیف میتواند موجب سختی در غذاخوردن وصحبت کردن، درد دهانی، اختلالات خواب و کاهش اعتماد به نفس شود و در نتیجه تاثیر منفی روی سلامت و کیفیت زندگی میگذارد.⁽²⁾

در مطالعهای که توسط Richa و همکارانش⁽²⁾ انجام شد، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان کودکان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم مورد بررسی قرار گرفت. میانگین شاخص بهداشت دهانی و DMFT به طور قابل ملاحظهای در کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر بود. در این مطالعه بیان شد که محدودیتهای عملکردی میتوانند تاثیر منفی بر روی سلامت دهان کودکان و نوجوانان داشته باشد.در مطالعه Vishnu Rekha و همکارانش⁽³⁾ در هند نیز، میزان بالایی از پوسیدگیهای دندانی در دوره دندانی شیری در کودکان مبتلا به اوتیسم گزارش شد. همچنین، این کودکان در دورهی دندانی مختلط و دائمی التهاب لثه بالایی را نشان دادند. به علاوه تمامی این شرایط در پسران بیشتر از دختران دیده شد. در مطالعه Lai و همکارانش⁽⁴⁾ در امریکا، از 516 کودک مبتلا به اوتیسمی که به دندانپزشک مراجعه کرده بودند، 11 درصد آنها نیازهای دندانی برآورده نشده داشتند. موانع اصلی موجود بر سر راه برطرف ساختن نیازها، رفتار کودک، هزینه و فقدان بیمه بود. متغیرهای مهم پیشبینیکننده نیازهای برآورده نشده این کودکان شامل رفتار کودک، سلامت دهانی کودک و سپری شدن بیش از شش ماه از آخرین ویزیت دندانپزشکی کودک بودند. نوع اختلال اوتیسم تاثیری در نیازهای دندانی برآورده نشده آنها نداشت. Abdullah Jaber⁽⁵⁾ نیز به طور مشابهی DMFT بالاتری در بچههای مبتلا به اوتیسم در امارات، نسبت به گروه کنترل گزارش کرده است. با وجود این، برخی بررسی ها نتایج متفاوتی با مطالعات فوق را ارائه نموده اند. به عنوان مثال، در مطالعه Subramaniam و همکاران⁽⁶⁾، تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به معیارهای جهانی کمتر بود در حالی که جرم و پلاک زیادی در این بیماران یافت شد. با توجه به تناقض مطالعات و فقدان اطلاعات بومی مشابه، مطالعه حاضر با هدف مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالم انجام شد.

مواد و روش ها

این مطالعه با کد طرح 922226 به تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد رسیده است. در این مطالعه مقطعی (Cross- Sectional)، 70 کودک مبتلا به اوتیسم و 70 کودک سالم در گروه سنی 8 تا 12 سال به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. کودکان مبتلا به اوتیسم از مراکز نگهداری و مراقبت آنها در سطح شهر مشهد و کودکان سالم از بین مراجعین به بخش ارتودنسی دانشکده دندانپزشکی مشهد که دارای کراودینگ خفیف تشخیص داده شده بودند، انتخاب شدند. عدم تمایل به شرکت در مطالعه از معیارهای خروج مطالعه بود. سن و جنس بیماران و نیز میزان تحصیلات پدر و مادر در تمام افراد مورد مطالعه ثبت شد. بیماران براساس سن به دو گروه 8-10 سال و 11-12 سال تقسیم شدند. همچنین شدت اختلال اوتیسم برطبق آنچه در پرونده این بیماران و بر اساس تشخیص روانپزشک بود، یادداشت شد.برای بررسی تعداد دندان های کشیده شده، پر شده و دارای پوسیدگی درسیستم دندانی شیری و دائمی کودکان از شاخص dmft/DMFT استفاده شد که با استفاده از آینه و سوند در نور اتاق (به منظور کاهش حساسیت کودکان به نور شدید وسایل معاینه) تعیین شد. همچنین جهت تعیین شاخص نیازهای دندانی برآورده نشده در سیستم دندانی شیری نسبت d به dmft و در سیستم دندانی دائمی نسبت D به DMFT محاسبه شد. در نهایت dmft/DMFT کودکان مبتلا به اوتیسم و کودکان سالم با یکدیگر مقایسه شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 16 آنالیز شد. سن و میزان تحصیلات پدر و مادر با آزمون من ویتنی و جنس با آزمون کای-دو در بین دو گروه مقایسه شد. میانگین dmft/DMFT بین دو گروه با آزمون من ویتنی مقایسه شد.

یافته ها

شدت اوتیسم در نزدیک به 80 درصد کودکان مبتلا، خفیف ثبت شده بود. فراوانی و مقایسه ویژگی های دموگرافیک کودکان مورد مطالعه در جدول 1 نشان داده شده است.

آزمون من ویتنی تفاوت معنی داری از لحاظ سن بین دو گروه نشان نداد. در حالی که بر اساس آزمون کای دو تفاوت معنی داری از نظر جنس بین دو گروه وجود داشت به طوری که تعداد پسران به طور معنی داری در مبتلایان به اوتیسم بیشتر بود (002/0P=) همچنین آزمون من ویتنی تفاوت معنی داری بین دو گروه در مورد تحصیلات پدر، نشان داد. (001/0P<) به طوری که سطح تحصیلات پدر در گروه اوتیسم، بیشتر بود. اما در مورد تحصیلات مادر تفاوت معنی داری وجود نداشت. (051/0P=)

مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی دندانی
(DMFT/ dmft)، تعداد دندان های پوسیده (D/d) و نیازهای درمانی برآورده نشده D/DMFT) یا (d/dmft در کودکان سالم و مبتلا به اوتیسم در جدول 2 مشخص شده است.

بر اساس این جدول، با استفاده از آزمون من ویتنی تفاوت معنی داری بین دو گروه در وضعیت DMFT/ dmft در دندان های شیری و دائمی وجود نداشت. در هر دو گروه، نسبت بالایی از دندان های پوسیده در مقایسه با دندان های ترمیم شده و کشیده شده وجود داشت. با این وجود تفاوت معنی داری بین تعداد دندان های پوسیده در دو گروه مشاهده نشد. از طرفی از لحاظ آماری، نیازهای درمانی برآورده نشده دندان های شیری بین دو گروه مورد مطالعه تفاوت معنی داری داشت. (002/0P=) در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم نیازهای درمانی برآورده نشده بیشتری در سیستم دندانی شیری در مقایسه با گروه کودکان سالم وجود داشت.

جدول 1 : مقایسه وضعیت دموگرافیک کودکان مورد مطالعه در دو گروه و میزان تحصیلات والدین آنها

متغیر	کودکان مبتلا به اوتیسم	کودکان سالم	P value
سن			Mann-Whitney U-test P=0.35 Z= -0.92
8تا10 سال	(7/75)53	(9/82)58
11تا12 سال	(3/24)17	(1/17)12
میانگین کلی سن(سال)	36/1±7/9	09/1±45/9
جنس			Chi-square P=0.002 X²= 9.46
دختر	(0/20)14	(3/44)31
پسر	(0/80)56	(7/55)39
تحصیلات پدر			Mann- Whitney U-test P<001/0 Z= -3.91
بی سواد	(4/1)1	(4/1)1
ابتدایی	(6/8)6	(3/24)17
سیکل	(6/18)13	(6/28)20
دیپلم	(0/40)28	(1/37)26
بالای دیپلم	(4/31)22	(1/7)5
تحصیلات مادر			Mann- Whitney U-test P=051/0 U= 2013, Z= -1.95
بی سواد	(4/1)1	(4/1)1
ابتدایی	(3/14)10	(1/17)12
سیکل	(1/17)12	(7/25)18
دیپلم	(1/47)33	(0/50)35
بالای دیپلم	(0/20)14	(7/5)4

جدول 2 : مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی دندانی (DMFT/ dmft)تعداد دندان های پوسیده (D/d) و نیازهای درمانی برآورده نشده D/DMFT) یا (d/dmftدر دو گروه مورد مطالعه

وضعیت تجربه پوسیدگی	گروه مورد مطالعه
وضعیت تجربه پوسیدگی	کودکان مبتلا به اوتیسم میانگین± انحراف معیار	کودکان سالم میانگین± انحراف معیار	P-value* (Mann-Whitney Z)
DMFT	11/1±44/1	97/0±47/1	85/0P=
dmft	86/1±24/2	08/2±84/2	53/0 P=
تعداد دندان های پوسیده دائمی Decay	99/0±13/1	79/0±01/1	64/0 P=
تعداد دندان های پوسیده شیری decay	38/1±45/1	30/1±36/1	77/0 P=
نیازهای درمانی برآورده نشده سیستم دندانی دائمی D/DMFT	23/0±87/0	33/0±77/0	220/0 P=
نیازهای درمانی برآورده نشده سیستم دندانی شیری d/dmft	32/0±64/0	29/0±44/0	002/0 P=

*Mann-Whitney U-test

بحث

مطالعه حاضر با هدف بررسی وضعیت تجربه پوسیدگی در کودکان 8 تا 12 ساله مبتلا به اوتیسم در سطح شهر مشهد انجام شد. بر اساس یافته های این مطالعه، میزان تجربه پوسیدگی dmft/DMFT در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان همسن سالم خود تفاوت معنی داری نداشت. میانگین DMFT در گروه سنی 12 سال در کودکان مبتلا به اوتیسم 0/1 و در کودکان سالم 3/1 بود. از نظر سازمان جهانی بهداشت، میانگین DMFT در مورد کودکان مبتلا به اوتیسم، خیلی کم و در مورد کودکان سالم، کم می باشد.⁽¹⁾ در برخی مطالعات دیگر نیز که میزان تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم و کودکان سالم مقایسه شده است، مشابه مطالعه حاضر تفاوت معنی داری بین دو گروه یافت نشد.^(10-7)

از طرفی در مطالعات دیگر میزان تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم به طور معنی داری بالاتر از گروه کنترل گزارش شده است. این دست از مطالعات علت این تفاوت را قدرت جویدن ضعیف تر و استفاده از داروهایی که باعث خشکی دهان می شود در کودکان مبتلا به اوتیسم ذکر کرده اند.^(12و11و3)

بر خلاف مطالعات فوق، میزان تجربه پوسیدگی در کودکان مبتلا به اوتیسم در برخی مقالات، به طور معنی داری پایین تر از گروه کنترل بوده است.^(16-13) این مطالعات، میزان پوسیدگی پایین تر در کودکان مبتلا به اوتیسم را به دلیل نظارت دقیق والدین و معلمین مدرسه بر تغذیه و رعایت بهداشت دهان کودکان ذکر کرده ‎اند. در مطالعه مشابهی که در ترکیه انجام شده است، علت پوسیدگی کمتر در بیماران اوتیسم، مصرف کمتر مواد قندی و تلاش مادران در رعایت بهداشت دهان کودکان و کنترل مصرف مواد قندی بیان شده است.⁽²⁾ در مطالعه Shapira و همکارانش⁽¹⁷⁾، علت پوسیدگی پایینتر در کودکان مبتلا به اوتیسم، رژیم غذایی با قدرت پوسیدگیزایی کمتر، وعدههای غذایی منظمتر و حاوی شیرینی کمتر گزارش شده است.

در مطالعه حاضر، مدارس کودکان مبتلا به اوتیسم، برنامه غذایی و میان وعده های سالمی برای کودکان در نظر گرفته بودند. همچنین بالاتر بودن تحصیلات پدر و در نتیجه وضعیت اجتماعی–اقتصادی بالاتر در خانواده های کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در برابر بودن میزان تجربه پوسیدگی در دو گروه موثر بوده باشد.

از آنجایی که وضعیت تجربه پوسیدگی در این مطالعه در دو گروه تفاوت معنی داری نداشت، به نظر نمی رسد که نیاز به ارائه خدمات سلامت دهان و دندان در کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از کودکان سالم باشد. در نتیجه اگر قرار باشد خدماتی از جمله بیمه دندانپزشکی به کودکان تعلق بگیرد تفاوتی بین کودکان سالم و کودکان مبتلا به اوتیسم وجود ندارد.

در مطالعه ما، تعداد دندان های پوسیده در دندان های دائمی و شیری نیز در دو گروه ثبت شد. درهر دو گروه نسبت بالایی از دندان های پوسیده در مقایسه با دندان های ترمیم شده و کشیده شده وجود داشت. با این وجود، تفاوت معنی داری در تعداد دندان های پوسیده بین دو گروه مشاهده نشد. در مطالعهAl-Maweri ⁽¹¹⁾ نیز تفاوت معنی داری در دو گروه بین تعداد دندان های پوسیده وجود نداشت. در این مطالعه مشخص شد که نیازهای درمانی در هر دو گروه بالا بود.

از سویی، بررسی نیازهای درمانی برآورده نشده در دو گروه نشان داد که کودکان مبتلا به اوتیسم به طور معنی داری، نیازهای درمانی برآورده نشده بیشتری در دندان های شیری داشتند. در برخی مطالعات دیگر نیز، میزان نیازهای درمانی دندانی برآورده نشده کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر گزارش شده است.^(12و2) این مطالعات، دلیل آن را همکاری بسیار ضعیف کودکان مبتلا به اوتیسم در درمان های دندانپزشکی بیان کرده اند. از این رو به نظر می رسد، انجام درمان های دندانپزشکی در بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم نیازمند بیهوشی است.

در این مطالعه نسبت پسران به دختران در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم 4 به 1 بود. این مطلب می تواند نشان دهنده این موضوع باشد که شیوع اوتیسم در پسران بیشتر از دختران است. در مطالعات دیگر نیز این تفاوت مشاهده شده است.^(13و11) در مطالعهای که توسط Al-Maweri⁽¹¹⁾ در یمن انجام شده است، علت شیوع بیشتر اوتیسم در پسران را سطح بالای تستوسترون جنینی دانسته است که کروموزوم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. Richa⁽²⁾ نیز مشابه مطالعه ما، نسبت پسران به دختران مبتلا به اوتیسم را 4 به 1 گزارش کرده است. در مطالعه Pani⁽¹⁸⁾ در عربستان، نسبت پسران به دختران دارای اوتیسم 2 به 1 بود.

در مطالعه حاضر، برای بررسی وضعیت اجتماعی- اقتصادی خانوادهها میزان تحصیلات پدر و مادر بررسی شد. در مورد تحصیلات پدر، تفاوت معنیداری بین دو گروه وجود داشت؛ به طوری که میزان تحصیلات پدر در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از گروه کنترل بود و 4/71 درصد پدران کودکان مبتلا به اوتیسم تحصیلات دیپلم و بالای دیپلم داشتند. در مورد تحصیلات مادر تفاوت معنیداری بین دو گروه وجود نداشت. در یک مطالعه دیگر نیز گزارش شده است که کودکان مبتلا به اوتیسم از وضعیت اجتماعی-اقتصادی بالاتر خانوادگی نسبت به گروه شاهد برخوردارند؛⁽²⁾ که موافق با یافته های مطالعه حاضر است.

از نقاط قوت این مطالعه تعداد حداکثری نمونه ها در گروه کودکان مبتلا به اوتیسم و ثبت وضعیت شدت اوتیسم بود. همچنین در این مطالعه از مدارس دولتی و خصوصی نمونهگیری انجام شد. تعداد نمونه ها در دو گروه یکسان بود و دامنه توزیع سنی نسبت به برخی مطالعات دیگر محدودتر بود.

از محدودیتهای این مطالعه میتوان به نداشتن اطلاعاتی در رابطه با رژیم غذایی و برنامه روزانه مسواک زدن کودکان در منزل اشاره کرد. هرچند که برنامه غذایی در مدارس کودکان مبتلا به اوتیسم مشخص بود.

با توجه به نتایج مطالعه، انجام برنامه های پیشگیری در خانه و کلینیک برای بهبود سلامت دهان کودکان مبتلا به اوتیسم ضروری می باشد.

نتیجه گیری

در جامعه مورد بررسی، کودکان مبتلا به اوتیسم وضعیت dmft/DMFTمشابه با کودکان سالم داشتند. با اینحال نیازهای دندانی برآورد نشده در دوره دندانی شیری در کودکان اوتیستیک بیشتر از افراد سالم بود.

تشکر و قدردانی

این مقاله برگرفته از پایان نامه دوره دکترای عمومی دندانپزشکی است که به شماره 2725 در دانشکده دندانپزشکی مشهد به ثبت رسیده است. بدینوسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که حمایت مالی این تحقیق را بر عهده داشتند تقدیر و تشکر می گردد. همچنین، از آقای دکتر شاکری و مدارس استثنایی تبسم، نورهدایت، آوا، رها و نوید زندگی که ما را در انجام این طرح یاری نمودند تشکر می نماییم.

مراجع

Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Autism Spectrum Disorders (ASDs) - Facts about ASDs. Accessed 2013.
D"Richa S, D&cauthor=true&cauthor_uid=24739913"YashodaHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Yashoda%20R%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24739913" R, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=24739913"PuranikHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Puranik%20MP%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24739913" MP. Oral health status and parental perception of child oral health related quality-of-life of children with autism in Bangalore, India. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2014 ; 32(2): 135-9.1
Vishnu Rekha C, Arangannal P, Shahed H. Oral health status of children with autistic disorder in Chennai. Eur Arch Paediatr Dent 2012; 13(3): 126-31.
Lai B, Milano M, Roberts MW, Hooper SR. Unmet dental needs and barriers to dental care among children with autism spectrum disorders. J Autism Dev Disord 2012; 42(7): 1294-303.
Abdullah Jaber M. Dental caries experience, oral health status and treatment needs of dental patients with autism. J Appl Oral Sci 2011; 19(3): 212-7.
BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=22900443"SubramaniamHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Subramaniam%20P%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22900443" P, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=22900443"Gupta HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Gupta%20M%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22900443"M. Oral health status of autistic children in India. JHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22900443" HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22900443"ClinPediatrHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22900443" Dent 2011; 36(1): 43-5BCorporate%20Author%5.
Lowe O, Lindemann R. Assessment of the autistic patient's dental needs and ability to undergo dental examination. ASDC J Dent Child 1985; 52: 29-35.
D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"El HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Khatib%20AA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"KhatibHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Khatib%20AA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459" AA, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"El HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Tekeya%20MM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"TekeyaHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Tekeya%20MM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459" MM, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"El HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Tantawi%20MA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"TantawiHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=El%20Tantawi%20MA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459" MA, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=24750459"Omar T. Oral health status and behaviours of children with Autism Spectrum Disorder: A case-control study. Int J Paediatr Dent 2014; 24(4): 314-23.
De Moor R, Martens L. Dental care in autism. Rev Belge Med Dent 1997; 52: 44-55.
De Mattei R, Cuvo A, Maurizio S. Oral assessment of children with an autism spectrum disorder. J Dent Hyg 2007; 81: 65.
D"Al-Maweri S, Bauth%D"Halboub E, Bauth%D"Al-HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Al-Soneidar%20WA%5Bauth%5D"Soneidar W, Bauth%DAl-HYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Al-Sufyani%20GA%5Bauth%5D"Sufyani GH. Oral lesions and dental status of autistic children in Yemen: A case-control study. J Int Soc Prev Community Dent 2014; 4(3): 199-203.
Desai M, Messer LB, Calache H. A study of the dental treatment needs of children with disabilities in Melbourne, Australia. Aust Dent J 2001; 46: 41-50.
D&cauthor=true&cauthor_uid=18978390"LooHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Loo%20CY%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=18978390" CY, Graham RM, 5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=18978390"Hughes CV. The caries experience and behavior of dentalpatients with autism spectrum disorder. J Am Dent Assoc 2008; 139(11): 1518-24.
D&cauthor=true&cauthor_uid=25385711"FakroonHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Fakroon%20S%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=25385711" S, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25385711"ArheiamHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Arheiam%20A%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=25385711" A, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25385711"Omar S. Dental caries experience and periodontal treatment needs of children with autistic spectrum disorder. Eur Arch Paediatr Dent 2015; 16(2): 205-9.
Jaber MA, Sayyab M, Abu Fanas SH. Oral health status and dental needs of autistic children and young adults. J Investig Clin Dent 2011; 2: 57-62.
D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504"Du RY, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504"YiuHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Yiu%20CK%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504" CK, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504"King NM, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504"Wong VC, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=25432504"McGrath CP. Oral health among preschool children with autism spectrum disorders: A case-control study. Autism 2014; 22(4): 14-20. (Abstract).
Shapira J, Mann J, Tamari I, Mester R, Knobler H, Yoeli Y, et al. Oral health status and dental needs of an autistic population of children and young adults. Spec Care Dentist 1989; 9(2): 38-41.
D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143"PaniHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Pani%20SC%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143" SC, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143"MubarakiHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Mubaraki%20SA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143" SA, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143"Ahmed YT, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143"AlturkiHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Alturki%20RY%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143" RY, BAuthor%D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143"AlmahfouzHYPERLINK "http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Almahfouz%20SF%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=23278143" SF. Parental perceptions of the oral health related quality of life of autistic children in Saudi Arabia. Spec Care Dent 2013; 33(1): 8-12.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 3,293

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,296

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

مقایسه وضعیت تجربه پوسیدگی دندان و نیازهای درمانی در کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالم