سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

زارع محمودآبادی, رضا, ثقفی, شادی, خضرایی, رامین, جوان, عبدالله. (1392). بررسی فراوانی ضایعات فکی غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف در مراجعین به بخش آسیب‏ شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد از ابتدای تاسیس تا سال 1389. , 37(2), 127-136. doi: 10.22038/jmds.2013.643
رضا زارع محمودآبادی; شادی ثقفی; رامین خضرایی; عبدالله جوان. "بررسی فراوانی ضایعات فکی غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف در مراجعین به بخش آسیب‏ شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد از ابتدای تاسیس تا سال 1389". , 37, 2, 1392, 127-136. doi: 10.22038/jmds.2013.643
زارع محمودآبادی, رضا, ثقفی, شادی, خضرایی, رامین, جوان, عبدالله. (1392). 'بررسی فراوانی ضایعات فکی غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف در مراجعین به بخش آسیب‏ شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد از ابتدای تاسیس تا سال 1389', , 37(2), pp. 127-136. doi: 10.22038/jmds.2013.643
زارع محمودآبادی, رضا, ثقفی, شادی, خضرایی, رامین, جوان, عبدالله. بررسی فراوانی ضایعات فکی غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف در مراجعین به بخش آسیب‏ شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد از ابتدای تاسیس تا سال 1389. , 1392; 37(2): 127-136. doi: 10.22038/jmds.2013.643

بررسی فراوانی ضایعات فکی غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف در مراجعین به بخش آسیب‏ شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد از ابتدای تاسیس تا سال 1389

مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد
مقاله 5، دوره 37، شماره 2 - شماره پیاپی 85، تیر 1392، صفحه 127-136    اصل مقاله (1006.1 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22038/jmds.2013.643
نویسندگان
رضا زارع محمودآبادی1؛ شادی ثقفی* 2؛ رامین خضرایی3؛ عبدالله جوان4
1دانشیار گروه آسیب‏ شناسی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
2دانشیار آسیب‏ شناسی دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات بیماری های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
3دندانپزشک
4کارشناس آمار، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
چکیده
مقدمه: ضایعات همراه با تشکیل استخوان و یا غضروف دسته‏ای از ضایعات استخوانی در فکین را تشکیل می‏دهند که شامل طیفی از ضایعات نئوپلاسمی خوش‏خیم و بدخیم و ضایعات غیرنئوپلاسمی می‏باشند. گروهی از این ضایعات تحت عنوان ضایعات فیبرواسئوس شناخته می‏شوند. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی‏های بالینی و هیستولوژیک ضایعات غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان و یا غضروف در فکین در بیماران مراجعه کننده به بخش آسیب‏شناسی دانشکده دندان پزشکی مشهد طی 40 سال بود.
مواد و روش‏ها: در این مطالعه دفاتر ثبت گروه آسیب‏شناسی دانشکده دندان پزشکی مشهد از ابتدای تاسیس (1349) تا مهرماه سال 1389 مورد بررسی قرار گرفتند و مشخصات بیماران با ضایعات فکی غیرادونتوژنیک که همراه با تشکیل استخوان یا غضروف بودند، جمع‏آوری گردید. اطلاعات فردی بیماران شامل جنس، سن، به همراه جایگاه ضایعه و تشخیص بالینی و هیستولوژیک آنها ثبت، با جداول فراوانی توصیف و با آزمون کای دو مقایسه شد (05/0α=).
یافته‏ها: از مجموع 9991 مورد بیوپسی، تعداد 133 مورد (33/1 درصد) با تشخیص ضایعات غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف بود. از این تعداد، اُسیفایینگ فیبروما با 37 مورد (28 درصد) و به دنبال آن استئوسارکوم با 19 مورد (14درصد) بیشترین موارد را به خود اختصاص داده است. میانگین سنی بیماران 3/17±2/32 سال بود که حداقل سن بیماران 9 و بالاترین آن 75 سال بود. در توزیع سنی بیماران در دهه‏های مختلف سنی بیشترین تعداد ضایعات در دهه دوم زندگی با 35 مورد گزارش شده بود. 79 نفر از زنان و 54 نفر از مردان درگیر این ضایعات بودند.
نتیجه‏گیری: در این مطالعه ضایعات غیرادونتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف از شیوع بسیار کمی برخوردار بودند. در بین ضایعات مورد بررسی اُسیفایینگ فیبروما و بدنبال آن استئوسارکوم بالاترین شیوع را داشتند. در این تحقیق زنان بیشتر از مردان مبتلا بودند و جایگاه ضایعات بیشتر در فک پایین و قسمت خلفی بود.
کلیدواژه‌ها
استخوان؛ غضروف؛ ضایعات فیبرواسئوس؛ ضایعات غیرادونتوژنیک
اصل مقاله

مقدمه

 ضایعات استخوانی در جمجمه و فک‏ها بسیار متنوع و گسترده می‏باشند که از لحاظ منشاء ممکن است ادنتوژنیک یا غیرادنتوژنیک باشد. گروهی از ضایعات غیرادنتوژنیک با منشاء استخوانی همراه با تشکیل استخوان و یا غضروف می‏باشند که شامل طیفی از ضایعات نئوپلاسمی خوش‏خیم و بدخیم و ضایعات غیرنئوپلاسمی است

در بسیاری از موارد تشخیص نئوپلاسم از ضایعات راکتیو کاری دشوار می‏باشد، چون تظاهرات هیستولوژیکی آنان بسیار مشابه بوده و عملاً بدون آگاهی از تظاهرات بالینی و رادیوگرافیک ضایعه، تشخیص امکان‏پذیر نیست.

تشخیص صحیح ضایعات غیرادنتوژنیک راکتیو از تومور‏ها مهم بوده و در روش درمان و پیش‏آگهی ضایعات نقش مهمی دارد. گروهی از این ضایعات تحت عنوان ضایعات فیبرواسئوس شناخته می‏شوند، که در آن استخوان با بافت سلولی فیبروزی که به تدریج تبدیل به استخوان لاملار و یا به صورت یک مخلوط آمورف با مواد معدنی بسیار می‏گردد جایگزین می‏شود.(1) در منابع مختلف طبقه بندی ضایعات فیبرواسئوس با یکدیگر فرق کرده و ضایعات متفاوتی را در این شاخه ذکر  کرده‏اند.(4-2) Matsuzuka و همکارانش در مطالعه خود در توکیو ضایعات همراه با تشکیل بافت سخت در ناحیه دهان را مورد بررسی قرار دادند و آنها در این مطالعه کل این ضایعات را تحت عنوان ضایعات فیبرواوسئوس خواندند که شامل تعداد زیادی از ضایعات راکتیو و تومورال خوش خیم و بدخیم می‏گردید.(5) هدف از این مطالعه که برای نخستین بار در کشور ما انجام شده است، بررسی میزان فراوانی ضایعات همراه تشکیل استخوان، غضروف و سمان در استخوان فکین در مراجعین به بخش آسیب‏شناسی دانشکده دندان پزشکی مشهد از بدو تاسیس تا ابتدای مهرماه 1389 و تعیین ویژگی‏های دموگرافیک، بالینی و هیستولوژیک این ضایعات بود.

مواد و روش‏ها

این تحقیق یک مطالعه گذشته نگر (Retrospective) بود که با مراجعه به بایگانی بخش آسیب‏شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد و بررسی پرونده‏های موجود از بدو تأسیس (1349) تا سال 1389 انجام گردید. معیار ورود ضایعاتی بودند که غیرادونتوژنیک بوده و در آنها استخوان یا غضروف و یا هر دو تشکیل شده باشد، ضایعات با منشا ادونتوژنیک در این مطالعه بررسی نگردیدند. در این تحقیق کلیه دفاتر بیوپسی و همچنین دفاتر مربوط به برگه ارسال جراح و جواب پاتولوژیست مرور گردید. به طور کلی ضایعات غیرادنتوژنیک که با تشکیل استخوان یا غضروف بوده و در دانشکده دندانپزشکی مشهد در طی این دوره زمانی 40 ساله مورد تشخیص و درمان قرار گرفته بود شامل 9 ضایعه بود که عبارت بودند از: 1- اگزوستوز 2- استئوسارکوما 3- کندروسارکوما 4- استئوما 5- استئوبلاستوما 6- استئوئید استئوما 7- فیبروزدیسپلازی 8- دیسپلازی سمنتو اسئوس 9- اُسیفایینگ فیبروما.

اطلاعات مورد نیاز شامل سن و جنس بیماران، جایگاه ضایعه، تشخیص بالینی و تشخیص پاتولوژی ضایعه از دفاتر استخراج و ثبت گردید. داده‏ها وارد نرم‏افزار SPSS گردید و با استفاده از روش‏های آماری میزان فراوانی و درصد فراوانی محاسبه و جداول فراوانی تهیه و نمودارهای مربوطه ترسیم گردید. از آزمون کای با سطح معنی‏داری 05/0 برای مقایسه ها استفاده نمودیم.

یافته‏ها

در این مطالعه توصیفی از مجموع 9991 مورد بیوپسی موجود در بایگانی بخش آسیب‏شناسی دانشکده دندانپزشکی مشهد، در 133 مورد (3/1 درصد) تشخیص ضایعه غیرادنتوژنیک همراه با تشکیل استخوان یا غضروف بوده است

فراوانی ضایعات تشخیص داده شده به تفکیک:

در مجموع 9 ضایعه در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. هر کدام از این ضایعات به همراه اطلاعات سنی به تفکیک در جدول 1 آمده است. از مجموع 133 بیمار، بیشترین ضایعه مربوط به اُسیفایینگ فیبروما با 37 مورد (8/27 درصد) و به دنبال آن استئوسارکوم با 19 مورد (2/14 درصد) بود. کمترین ضایعه، استئوئیداستئوما با تنها یک مورد بود. تعداد 14 ضایعه فیبرواسئوس نامشخص (5/10 درصد) وجود داشت که در آن نوع ضایعه معلوم نبود (جدول 1).

بالاترین میانگین سنی متعلق به کندروسارکوم با 47 سال و کمترین میانگین سنی مربوط به استئوبلاستوما با 7/20 سال بود. کمترین سن درگیری 9 سال بود که مربوط به استئوسارکوم و استئوم بود. بیشترین سن ابتلا در استئوسارکوم با 75 سال سن بود (جدول 1).

جنس و سن بیماران:

به طور کلی 54 مورد (6/40 درصد)‌ از بیماران مرد بودند و 79 نفر زن (4/59 درصد) بودند. در مجموع زنان حدود 4/1 برابر بیشتر از مردان درگیر این گونه ضایعات بودند.

در این مطالعه میانگین سنی بیماران 3/17±2/32 سال بود؛ حداقل سن بیماران 9 سال و حداکثر 75 سال بود. میانگین سنی در مردان 17±5/28 سال با دامنه 9 تا 70 سال و میانگین در زنان 17±7/34 سال با دامنه 10 تا 75 سال بود. توزیع سنی بیماران در دهه‏های مختلف سنی در جدول 2 ذکر شده است. بیشترین میزان ضایعات (27 درصد) در دهه دوم زندگی (19-10) و کمترین میزان وقوع ضایعات (5/1 درصد) در دهه اول زندگی بود. ضایعات در مردان در دهه دوم از شیوع بالاتری برخوردار بود در حالی که در زنان در دهه سوم شیوع ضایعات بیشتر بود (جدول 2).

جایگاه ضایعه:

ضـایعات غـیرادنتوژنیک کـه با تشکیل اسـتخوان یا غضروف همراه هستند در نقاط مختلف دهان یا فک و صورت به وجود می‏آیند. در این مطالعه 40 درصد ضایعات در فک بالا و 54 درصد در فک پایین بودند. در تعداد 8 نفر از بیماران موقعیت ضایعه ذکر نشده بود (نمودار 1). بیشترین میزان ضایعات در قسمت خلف فک پایین با تعداد 57 مورد (5/42 درصد) و کمترین میزان ضایعات در قدام فک پایین با 4 مورد (3 درصد) بود.

 

 

نمودار 1 : توزیع فراوانی ضایعات مورد مطالعه بر اساس جایگاه

 


جدول 1 : توزیع فراوانی ضایعات، میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر  بر اساس سن بیماران به تفکیک نوع ضایعات

تشخیص هیستولوژیک

(درصد) تعداد

میانگین سنی و انحراف معیار

کمترین سن

بیشترین سن

اُسیفایینگ فیبروما

(8/27) 37

                0/14±31

10

63

استئوسارکوم

(2/14) 19

8/21±6/28

9

75

استئوم

(0/12) 16

7/18±6/33

9

70

ضایعات فیبرواسئوس نامشخص

(5/10) 14

4/16±2/29

12

70

فیبروزدیسپلازی

(2/8) 11

8/18±29

13

66

کندروسارکوم

(5/7) 10

0/20±47

17

70

سمنتو اسئوس دیسپلازی

(7/6) 9

0/15±43

20

63

اگزوستوز

(0/6) 8

2/9±39

30

52

استئوبلاستوما

(0/6) 8

6/10±7/20

11

40

استوئید استئوما

(7/0) 1

6/10±5/21

29

29

کل               

(0/100) 133

0/00±7/20

9

75

 

 

جدول 2 : فراوانی ضایعات بر اساس توزیع در دهه‏های مختلف سنی به تفکیک جنسیت

سن (‌سال)

تعداد کل

درصد

مذکر

(درصد) تعداد

مونث  

(درصد) تعداد

9 – 0

2

5/1

 (0/100) 2

 (0/0) 0

19 – 10

35

9/26

 (3/54) 19

 (7/45) 16

29 – 20

33

6/24

 (4/39) 13

 (6/60) 20

39 – 30

17

7/12

 (5/23) 4

 (5/76) 13

49 – 40

16

9/11

 (0/25) 4

 (0/75) 12

59 – 50

13

7/9

 (2/46) 6

 (8/53) 7

69-60

8

0/6

 (5/12) 1

 (5/87) 7

79-70

6

5/4

 (0/50) 3

 (0/50) 3

گزارش نشده

3

2/2

 (7/66) 2

 (3/33) 1

کل

133

0/100

 (6/40) 54

(4/59) 79 


 مقایسه ضایعات خوش‏خیم و بدخیم

در این مطالعه ضایعات بدخیم عبارت بودند از کندروسارکوما و استئوسارکوما و باقیمانده ضایعات که در جدول 1 آمده‏اند در مجموع ضایعات خوش‏خیم را تشکیل می‏دادند. از مجموع 133 بیمار تعداد 104 نفر (2/78 درصد) دارای ضایعات خوش‏خیم بوده و تنها 29 نفر (8/21 درصد) با تشخیص بدخیمی بوده‏اند. ضایعات خوش‏خیم در جنس مونث شایع‏تر بود در حالی که ضایعات بدخیم شیوع اندک بیشتری در جنس مذکر داشت. در رابطه با جایگاه ضایعات، در هر دو نوع ضایعه خوش‏خیم و بدخیم، درگیری فک پایین (71 نفر) بیشتر از فک بالا (55 نفر) بود و ناحیه خلف با 90 مورد (4/87 درصد) نسبت به ناحیه قدام با 13 مورد (6/12 درصد) بیشتر درگیر بود. با توجه به نتیجه آزمون Chi-Square‌ مشخص گردید که بین نوع ضایعه با جنسیت، جایگاه و محل ضایعه هیچگونه ارتباطی وجود ندارد (جدول 3).

ضایعات فیبرواسئوس:

ضایعات فیبرواسئوس شامل اُسیفایینگ فیبروما، فیبروز دیسپلازی و سمنتواسئوس دیسپلازی می‏باشند. در این مطالعه سمنتواسئوس دیسپلازی به سه گروه پری آپیکال، فوکال و فلورید تقسیم گردید. فراوانی هر ضایعه در جدول 4 آمده است.

 

جدول 3 : توزیع فراوانی ضایعات خوش‏خیم و بدخیم بر حسب جنس و جایگاه

نوع ضایعه

تعداد (درصد)

جنسیت

 (درصد) تعداد

جایگاه ضایعه

 (درصد) تعداد

ناحیه ضایعه

 (درصد) تعداد

زن

مرد

فک بالا

فک پایین

قدام

خلف

خوش‏خیم

 (2/78) 104

 (5/62) 65

 (5/37) 39

 (8/42) 42

 (2/57) 56

 (5/11) 10

 (5/88) 77

بدخیم

 (8/21) 29

 (2/48) 14

 (7/51) 15

 (4/46) 13

 (6/53) 15

 (8/18) 3

 (3/81) 13

کل

 (0/100) 133

 (4/59) 79

 (6/40) 54

 (6/43) 55

 (4/56) 71

 (6/12) 13

 (4/87) 90

نتیجه آزمون

187/0P=

665/0P=

421/0P=

 

جدول 4 : توزیع فراوانی ضایعات فیبرو اسئوس، میانگین و انحراف معیار سن به تفکیک نوع ضایعات

تشخیص هیستولوژیک

تعداد

درصد

میانگین سنی

انحراف معیار

کمترین سن

بیشترین سن

جنسیت

فک پایین

فک بالا

زن

مرد

قدام

خلف

قدام

خلف

فیبروزدیسپلازی

11

49/15

29

8/18

13

66

4

(6/63)

7

(4/36)

0

(0/0)

4 (3/36)

1

(0/9)

6

(5/54)

اُسیفایینگ فیبروما

37

11/52

31

14

10

63

25

(6/67)

12

(4/32)

2

(4/5)

23 (1/62)

5 (5/13)

7

(9/18)

سمنتواسئوس دیسپلازی فوکال

6

45/8

66/33

21

20

63

4

(7/66)

2

(3/33)

0

(0/0)

4 (6/66)

0

(0/0)

2

(3/33)

سمنتواسئوس دیسپلازی فلورید

3

22/4

43

15

27

57

3

(0/100)

0

(0/0)

0

(0/0)

3 (0/100)

0

(0/0)

0

(0/0)

ضایعات فیبرواسئوس نامشخص

14

71/19

2/29

4/16

12

70

8

(1/57)

6

(2/42)

1

(1/7)

5 (7/35)

2 (2/14)

6

(8/42)

کل

71

0/100

57/43

5/17

10

70

44

(9/61)

27

(0/38)

3 (2/4)

39 (9/54)

8 (2/11)

21 (5/29)

 


بحث

استخوان‏های فک ممکن است محل اولیه برای یک طیف وسیع از تومورهای خوش‏خیم و یا بدخیم باشد که ویژگی‏های کلینیکی، هیستوپاتولوژیک و رادیوگرافی متفاوتی را دارا می‏باشند. این تومورها ممکن است به صورت ادونتوژنیک و غیرادونتوژنیک طبقه‏بندی گردند. واژه غیرادونتوژنیک نشان می‏دهد که تومور فاقد سلول‏هایی است که به وجود آورنده دندان و یا ساختمان‏های مرتبط با دندان هستند.(6) در این مطالعه ضایعاتی مورد بررسی قرار گرفته‏اند که در آنها بافت استخوان طبیعی در ناحیه فک و صورت با استخوان نابالغ و یا غضروف جابه جا گشته است. در این مطالعه تعداد 9 ضایعه به عنوان ضایعات غیرادونتوژنیک که با تشکیل استخوان یا غضروف همراه است مورد بررسی قرار گرفته است، در حالی که در مطالعه‏ای که توسط Matsuzuka‌ و همکارانش(5) صورت گرفت تعداد 16 ضایعه در این گروه قرار گرفت. در مطالعه دیگر Yoon و همکارانش(7) یک طبقه بندی تغییر داده شده را که می‏تواند در درک بیماری و درمان آن مفید باشد، پیشنهاد دادند. این طبقه‏بندی براساس ویژگی‏های پاتولوژیکی و تحلیل‏های بالینی و رادیوگرافی و هیستولوژیک می‏باشد و ضایعات فیبرواسئوس را به دو گروه با منشا لیگامان پریودنتال و منشا استخوان مدولاری تقسیم‏بندی کرده است. طبقه‏بندی‏های دیگر در مورد این ضایعات به تفسیر در مقالات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.(4-2) این نشان‏دهنده آن است که یک تقسیم بندی جهانی مشخص و یکسانی هنوز در این زمینه بوجود نیامده است.(7)

در مطالعه ما ضایعات فیبرواسئوس شامل سه گروه فیبروزدیسپلازی، اُسیفایینگ فیبروما و سمنتواسئوس دیسپلازی با مجموع 71 مورد بیشترین نوع ضایعات بودند. در بین ضایعات فیبرواسئوس نیز اُسیفایینگ فیبروما با 37 مورد بیشترین شیوع را داشت. این یافته‏ها مطابق با بررسی‏های انجام گرفته توسط Worawongvasu(8)، Mintz(9) و Matsuzuka(5) می‏باشد که در آن اُسیفایینگ فیبروما بیشترین مورد را به خود اختصاص می‏داد. در حالی که در بررسی Alsharif(10) در بین بیماران چینی سمنتواُسیفایینگ فیبروما و به دنبال آن اُسیفایینگ فیبروما بیشترین فراوانی را داشته است. در مطالعه‏ای دیگر که توسط Yoon و همکارانش(7) بر روی 72بیمار صورت گرفت، فیبروزدیسپلازی به عنوان بیشترین ضایعه معرفی گردید. در مطالعه Dahlin و همکارانش(11) تومورهای استئوژنیک خوش‏خیم شامل استئوبلاستوما و استئوئید استئوما به ترتیب 3% و 11% شیوع داشتند. در مطالعه Matsuzuka(5) این دو تومور نادر بودند و استئوبلاستوما تنها 4 مورد (7/0%) و استئوئید استئوما 3 مورد (5/0%) را در طی 36 سال شامل می شدند. در مطالعه ما طی چهل سال تعداد استئوبلاستوما 8 مورد (6%) و استئوئید استئوما تنها 1 مورد (1%) بود در حالی که استئوما با 16 مورد(12) از شیوع بسیار بالاتری برخوردار بود و این با مطالعه Matsuzuka(5) هماهنگ است. در بررسی ضایعات بدخیم غیرادنتوژنیک که با تشکیل استخوان یا غضروف همراه است، استئوسارکوم با 19 مورد شایع‏ترین بیماری در میان کل ضایعات پس از اُسیفایینگ فیبروما بوده است. این یافته‏ها با مطالعه‏ای که توسط ‌Junior و همکارانش(12) صورت گرفته تطابق کامل دارد. جالب این که میانگین سنی در تحقیق ایشان 29 سال بوده است که تقریباً مطابق با یافته‏های ما می‏باشد.

براساس اطلاعات به دست آمده در این مطالعه، زنان با 79 نفر (59 %) نسبت به مردان با 54 نفر (41 %) دارای برتری جنسیتی بودند. میانگین سنی در کل بیماران 2/32 سال بود و در مردها 5/28 سال و در زنان 7/34 سال بود. در تحقیقات انجام شده توسط Matsuzuka(5)، Chang(13)، Liu‌(14)، Waldron (15) و Ogunsalu(16) نیز زنان بیشتر از مردان مبتلا به این ضایعات بودند. در تحقیقات دیگر نیز مشابه مطالعه ما، این ضایعات بیشتر در دهه‏های سوم و چهارم زندگی گزارش شده‏اند.(14-12و10و7) در حالی که در مطالعات Matsuzuka(5) میانگین سنی 1/40 سال بود همچنین در مطالعه Vegas Bustmante(17) با میانگین سنی 44 سال، دهه پنجم زندگی را شایع‏ترین زمان ابتلا دانسته‏اند. در تحقیقاتی که Mark‌(18) و Delgado(19) بر روی سن بیماران در استئوسارکوم صورت داده‏اند (در دهه‏های سوم و چهارم زندگی) بیشترین موارد بیماری، دیده شده، در حالی که در یافته‏های ما میانگین سنی 6/28 سال بوده است و زنان اندکی بیشتر از مردان مبتلا بوده‏اند. این اختلاف می‏تواند به علت متفاوت بودن جامعه آماری و ویژگی‏های متفاوت محیطی و نژادی باشد، در رابطه با کندروسارکوما، مجموع 10 مورد شامل 7 مرد و 3 زن بود. در بررسی Pang و همکارانش(20) بر روی 23 مورد کندروسارکوم مزانشیمی، ابتلا مردان از زنان بیشتر بود که مطابق با بررسی ما می‏باشد. همچنین در مطالعه آنان نشان داده شد که اگر یافته‏های هیستولوژیک با یافته‏های ایمونوهیستوشیمیایی ادغام گردد در تشخیص صحیح بیماری کمک می‏کند. در مطالعه دیگری که توسط Shakeil و همکارانش(21) بر روی 20 مورد کندرو سارکوم مزانشیمی در طول 45 سال صورت گرفت 11 نفر زن و 9 نفر مرد بوده‏اند. سن بیماران بین 7 تا 37 سال با میانگین سنی 1/22 سال بوده است، در حالی که در تحقیق ما سن افراد بین 17 تا 70 سال و میانگین 47 سال بوده است. همچنین در بررسی وی مشخص گردید که منشا کندروسارکوم مزانشیمی بیشتر استخوانی بوده و بیمارانی که جراحی وسیع به همراه شیمی‏درمانی را انجام می‏دهند، پیش‏آگهی بهتری را دارند.

در مطالعه ما 53% ضایعات مربوط به فک پایین بوده و 41% در ارتباط با فک بالا بودند و تعدادی نیز گزارش نشده بودند. همچنین در این تحقیق مشخص شد که خلف فک پایین مهمترین مکان ابتلاء به ضایعات می‏باشد. این یافته‏ها مشابه تحقیقات Alsharif(10)، Bustamante(17)، Liu‌(14) و Junior‌(12) می‏باشد.

در مقایسه ضایعات خوش‏خیم و بدخیم، در بررسی ما مشخص شد که ضایعات خوش‏خیم با 105 مورد بسیار بیشتر از ضایعات بدخیم با 29 مورد بودند. در هر دو نوع ضایعه درگیری فک پایین و قسمت خلفی بیشتر از فک بالا و قسمت قدامی بود. در تحقیقات  Vega و همکارانش(22) و Wanebo‌(23)  نیز شیوع استئوسارکوم در فک پایین بیشتر از فک بالا بود. تحقیقی که در آن مقایسه دقیقی بین ضایعات خوش‏خیم و بدخیم را ذکر کرده باشد، یافت نگردید.

نتیجه گیری

شیوع ضایعات غیرادونتوژنیک که با تشکیل استخوان یا غضروف همراه بود نسبت به سایر ضایعات کمتر بود و حدود 33/1% از کل مراجعه‏کنندگان را تشکیل می‏داد. اُسیفایینگ فیبروما و به دنبال آن استئوسارکوم شایع‏ترین ضایعه تشخیصی بودند. فراوانی ضایعات خوش‏خیم بسیار بیشتر از ضایعات بدخیم بود. زن‏ها بیشتر از مرد‏ها مبتلا به این گونه ضایعات بودند. میانگین سنی بیماران 3/17±2/32 سال بود و دهه دوم زندگی (19-10 سال) بالاترین درصد ابتلا را داشت. از نظر موقعیت ضایعه، فک پایین و قسمتی خلفی بیشتر درگیر بودند. از نظر جنسیت، میانگین سنی و جایگاه ضایعات این مطالعه با مطالعات دیگر مشابهت دارد ولی از نظر فراوانی ضایعات با بعضی مطالعات دیگر متفاوت می‏باشد.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از طرح تحقیقاتی با کد 69561 و پایان‏نامه به شماره 2604 می‏باشد و بدینوسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد جهت پشتیبانی این طرح تشکر می‏گردد.

مراجع
  1. Waldron CA. Fibro osseous lesions of the jaws. J Oral Maxillofac Surg 1993; 51(8): 828-35.
  2. Nelille BW, Damm DD, Allen CM, Bouquot JE. Oral and Maxillofacial Pathology. 3rd ed. St. Louis: W.B. Saunders Co; 2009. P. 635.
  3. Eversole LR. Clinical Outline of Oral Pathology Diagnosis and Treatment. 3rd ed. New York: B.C. Deker Inc; 2002. P. 436.
  4. Regezi JA, Sciubba JJ. Oral Pathology, Clinical Pathologic Correlation. 6th ed. St. Louis: W.B. Saunders Co; 2012. P. 294.
  5. Matsuzuka K, Shimono M, Uchiyama T, Noma H, Inoue T. Lesions related to the formation of bone, cartilage or cementum arising in the oral area: A statistical study and review of the literature. Bull Tokyo Dent Coll 2002; 43(3): 173-80.
  6. Theodorou DJ, Theodorou SJ, Sartoris DJ. Primary non-odontogenic tumors of the jawbones: An overview of essential radiographic findings. Clin Imaging 2003; 27(1): 59-70.
  7. Yoon JH, Kim J, Lee CK, Choi IJ. Clinical and histopathological study of fibro-osseous lesions of the jaws. Yonsei Med J 1989; 30(2): 133-43.
  8. Worawongvasu R, Songkampol K. Fibro-osseous lesions of the jaws: An analysis of 122 cases in Thailand. J Oral Pathol Med 2010; 39(9): 703-8.
  9. Mintz S, Velez I. Central ossifying fibroma: An analysis of 20 cases and review of the literature. Quintessence Int 2007; 38(3): 221-7.
  10. Alsharif MJ, Sun ZJ, Chen XM, Wang SP, Zhao YF. Benign fibro-osseous lesions of the jaws: A study of 127 Chinese patients and review of the literature. Int J Surg Pathol 2009; 17(2): 122-34.
  11. Dahlin DC, Johnson EW. Giant osteoid osteoma. J Bone Joint Surg Am 1954; 36(3): 559-72.
  12. Junior AT, de Abreu Alves F, Pinto CA, Carvalho AL, Kowalski LP, Lopes MA. Clinicopathological and immunohistochemical analysis of twenty-five head and neck osteosarcomas. Oral Oncol 2003; 39(5): 521-30.
  13. Chang CC, Hung HY, Chang JY, Yu CH, Wang YP, Liu BY, et al. Central ossifying fibroma: A clinicopathologic study of 28 cases. J Formos Med Assoc 2008; 107(4): 288-94.
  14. Liu Y, Wang H, You M, Yang Z, Miao J, Shimizutani K, et al. Ossifying fibromas of the jaw bone: 20 cases. Dentomaxillofac Radiol 2010; 39(1): 57-63.
  15. Waldron CA, Giansanti JS. Benign fibro-osseous lesions of the jaws: A clinical-radiologic-histologic review of sixty-five cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1973; 35(2): 190-201.
  16. Ogunsalu CO, Lewis A, Doonquah L. Benign fibro-osseous lesions of the jaw bones in Jamaica: Analysis of 32 cases. Oral Dis 2001; 7(3): 155-62.
  17. Vegas Bustamante E, Gargallo Albiol J, Berini Aytés L, Gay Escoda C. Benign fibro- osseous lesions of the maxillas: Analysis of 11 cases. Med Oral Pathol Oral Cir Bucal 2008; 13(10): 653-6.
  18. Mark RJ, Sercarz JA, Tran L, Dodd LG, Selch M,Calcaterra TC. Osteogenic sarcoma of the head and neck. The UCLA experience. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1991; 117(7): 761-6.
  19. Delgado R, Maafs E, Alfeiran A, Mohar A, Barrera JL, Zinser J, et al. Osteosarcoma of the jaw. Head Neck 1994; 16(3): 246-52.
  20. Pang ZG, He XZ, Wu LY, Wei W, Liu XY, Liao DY, et al. Clinicopathologic and immunohistochemical study of 23 cases of mesenchymal chondrosarcoma. Zhonghua Bing Li Xue Za Zhi 2011; 40(6): 368-72. (Chinese)
  21. Shakked RJ, Geller DS, Gorlick R, Dorfman HD. Mesenchymal chondrosarcoma: Clinicopathologic study of 20 cases. Arch Pathol Lab Med 2012; 136(1): 61-75.
  22. Vege DS, Borges AM, Aggarwal K, Balasubramaniam G, Parikh DM, Bhaser B. Osteosarcoma of the craniofacial bones. A clinico-pathological study. J Craniomaxillofac Surg 1991; 19(2): 90-3.
  23. Wanebo HJ, Koness RJ, MacFarlane JK, Eilber FR, Byers RM, Elias EG, et al. Head and neck sarcoma: Report of the head and neck sarcoma registry. Society of head and neck surgeons committee on research. Head Neck 1992; 14 (1): 1-7.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 13,155
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,152