مقدمه

امروزه بیماران بیش از گذشته به مسائل زیبایی اهمیت می‌دهند. این موضوع منجر به معرفی مواد ترمیمی همرنگ دندان از جمله کامپوزیت رزین‌ها شده است.⁽¹⁾ ترمیم‌های کامپوزیتی مزایای زیادی نسبت به ترمیم‌های آمالگام دارند که از آن جمله می توان از زیبایی بهتر و  چسبندگی مناسب به نسج دندانی نام برد. این مواد را می‌توان  در ترمیم دندان‌های قدامی و خلفی و برای اکثر درمان‌های ترمیمی به کار برد.⁽²⁾ دلیل کاربرد بالا و رو به گسترش این مواد، خواص فیزیکی و پیشرفت قابلیت باند این مواد به نسج دندان است. در نتیجه، نیاز به یک ادهزیو مناسب که توانایی ایجاد اتصال مناسب به مینا و عاج را داشته باشد و در طی زمان تخریب نشود، غیرقابل انکار است.⁽³⁾

تا کنون سیستم های مختلف باندینگ دندانی شامل سیستم های اچ و شست و شوی 2 و 3 مرحله ای و سیستم های سلف اچ 1 و 2 مرحله ای معرفی شده اند که این باندینگ‌ها به همراه کامپوزیت رزین از طریق میکرومکانیکال به دندان متصل می‌گردند.هدف از ساخت نسل‌های جدید باندینگ‌ها علاوه بر قابلیت اتصال مناسب به دندان، کاستن از مراحل کار و در نتیجه سهولت کاربرد و کاهش حساسیت تکنیکی کاربرد آنها است.⁽⁴⁾

در سال های اخیر انواع جدیدی از باندینگ‌ها ساخته شده اند که بر اساس روش کاربرد و استراتژی اتصال، سیستم‌های یونیورسال (Universal) نامیده می‌شوند که به صورت سلف اچ و اچ و شست و شو می‌توانند عمل کنند و قابلیت ایجاد باند مناسب با عاج سطحی مرطوب و خشک دارند و می‌توانند به مینا، عاج سطحی، پرسلن، آمالگام و فلز متصل شوند.⁽⁵⁾ باندینگ‌های یونیورسال از لحاظ ذاتی یک نوع باندینگ سلف اچ می‌باشند که ترکیبات مختلفی از جمله مونومر‌های اسیدی نظیرMDP10 و سایلن به ترکیب آن‌ها اضافه شده است.⁽⁶⁾

مکانیسم اتصال به مینای دندان به دلیل درصد بالای مواد معدنی و ساختار همگن نسبتا ساده بوده و حساسیت تکنیکی پایین و‌ نتایج‌ کلینیکی قابل قبول دارد. لیکن عاج دندان به خاطر وجود درصد بالای مواد آلی، حضور زواید ادنتوبلاستیک و مایع داخل توبولی دارای ساختمانی ناهمگون ، مرطوب و دینامیک می‌باشد.^(7،8) در پروسه‌ی اچینگ عاج، اسید فسفریک لایه ی اسمیر را ازبین می برد و توبول های عاجی را باز کرده و ادهزیو به داخل عاج و اطراف فایبرهای کلاژن عاج بین توبولی  و دور توبولی برای ایجاد لایه هیبرید نفوذ می‌کند.^(10،11) در صورت افزایش مدت زمان اچینگ توسط اسید فسفریک، فایبر‌های کلاژن به واسطه دمینرالیزه شدن بیش از حد دچارکلاپس شده وبه دلیل از بین رفتن ساپورت معدنی، ضعیف می گردد که می‌تواند با نفوذ رزین ادهزیو تداخل کرده و منجر به کاهش استحکام باند شود. ^(6،11) همچنین دهانه توبول‌های عاجی باز شده که منجر به افزایش جریان مایع داخل توبولی به سمت خارج می گردد، با پروسه ایجاد باند ایجاد تداخل می کند. علاوه بر آن، این وضعیت سبب حساسیت عاجی پس از درمان می‌شود. بدین ترتیب اتصال مواد رزینی به عاج مشکل بوده و هنوز مکانیسم کاملا ثابت شده‌ای به منظور ایجاد باندی پایدار به آن تعیین نگردیده است. همچنین مشخص شده است که دمینرالیزاسیون عاج خصوصا به صورت تهاجمی منجر به تشدید فرایندهای تخریب هیدرولیکی و آنزیمی می گردد که به دنبال آن، کاهش استحکام باند عاجی در طی زمان ایجاد می گردد.⁽¹²⁾

با وجود اینکه آب به عنوان یک جز اساسی در ادهزیو ها  برای تولید یون هیدروژن جهت انحلال و دمینرالیزاسیون کلسیم عاجی لازم است،⁽¹³⁾ ولی رطوبت زیاد منجر به کاهش غلظت  مونومر و مهار پلیمریزاسیون رزین و کاهش خصوصیات فیزیکی – مکانیکی فصل مشترک می گردد.⁽¹⁴⁾ همچنین، جذب آب ممکن است خاصیت بافرینگ را افزایش داده و در نتیجه کاهش قدرت اسیدی عامل باندینگ، استحکام باند کاهش یابد.^(11،15)

ادهزیو ها دارای حلال های متفاوتی شامل آب، اتانول و استون می باشند. استون و اتانول به عنوان تعقیب کننده آب عمل کرده و منجر به افزایش قابلیت انحلال اجزای رزینی موجود در ادهزیو می شوند. حلال همچنین، قابلیت خیس شوندگی سوبسترای عاجی را توسط سیستم باندینگ افزایش داده و به جایگزینی آب با مونومر های رزینی آب دوست در سطح عاج اسید اچ شده بعد از شستشو، کمک می کنند. خشکی یا رطوبت بیش از حد عاج با توجه به ترکیب حلال موجود در ادهزیو می تواند بر کیفیت باند ایجاد شده تاثیرگذار باشد. ادهزیوهای با بیس استون به طور نرمال نسبت مونومر به حلال کمتری نیاز دارند،⁽¹⁶⁾ که ممکن است نیازمند کاربرد لایه های بیشتری از باندینگ برای دستیابی به سطح پوشانده شده به طور کامل توسط باندینگ با همان میزان مونومر باشد.⁽¹⁷⁾ فشار بخار استون بیشتر از اتانول است، بنابراین هنگامی که استون با آب موجود در سطح مخلوط می شود سبب بالا رفتن فشار بخار آب و تبخیر آب سطحی می شود. تبخیر آب باعث عدم تطابق مناسب رزین با سطح می گردد که این عامل موجب کاهش قدرت باند می شود.^{(19, 18)}

سیستم‌های ادهزیو به دو دسته " سلف اچ" و " اچ و شست و شو" تقسیم می‌شوند.⁽²⁰⁾ سیستم‌های ادهزیو سلف اچ در مقایسه با سیستم های اچ و شست وشو نیازی به حذف لایه اسمیر ندارند و به طور همزمان دکلسیفیکاسیون و نفوذ رزین در بین منشور‌های مینایی و فیبرهای کلاژن عاج رخ می‌دهد.⁽²¹⁾ این مکانیسم عمل باعث کاهش حساسیت تکنیکی ،حذف مراحل جداگانه اچ و شستشو و تسهیل مکانیسم باندینگ شده است. مشخص شده است که اچینگ اسیدی عاج در اثر انحلال کلسیم عاجی و خارج شدن آن از فصل مشترک باندینگ/عاج سبب ایجاد مشکلات زیاد در طی زمان و کاهش استحکام باند می گردد.⁽²²⁾ بر اساس میزان اسیدیته ، ادهزیوهای سلف اچ به انواع قوی نسبتا قوی ملایم و فوق ملایم تقسیم بندی می شوندمشخص شده است که کارایی سیستم های باندینگ سلف اچ  بر روی مینا با کاربرد اسید فسفریک افزایش می یابد. بنابراین توصیه شده است که قبل از کاربرد سیستم های باندینگ سلف اچ و یونیورسال بر روی مینا، سطح مینا به صورت جداگانه با اسیدفسفریک اچ شود^(21،24)، که در این پروسه احتمال آغشته شدن عاج به اسید فسفریک وجود دارد. در عین حال، کنترل میزان رطوبت عاجی در شرایط کلینیکی مختلف مشکل می باشد و رطوبت می تواند بر کارایی سیستم باندینگ یونیورسال تاثیر بگذارد.^(6،25) بنابراین مطالعه حاضر جهت بررسی استحکام باند برشی کامپوزیت رزین به عاج با استفاده از سیستم های باندینگ یونیورسال به حالت اچ و شستشو و سلف اچ و شرایط مختلف میزان رطوبت عاجی انجام گرفت.

مواد و روش ها

این مطالعه تحلیلی-  مداخله‌ای از نوع تجربی آزمایشگاهی و با کد اخلاق IR. MUI.RESEARCH.REC.1398.7.06 انجام شده است. مطالعه بر روی تعداد 35 دندان مولر سوم نهفته یا نیمه نهفته که به دلایل مشکلات پریودنتال کشیده شده بودند و هیچ گونه پوسیدگی نداشتند و همچنین با معاینه بصری فاقد هر گونه ترک در ناحیه تاج بودند، صورت گرفت. رنگ خارجی و جرم موجود روی دندان‌ها به وسیله دستگاه اولتراسونیک برداشته شد. دندان‌های انتخابی برای ضد عفونی شدن به مدت یک هفته در تیمول 5/0 درصد نگه داری شدند. سپس برای جلوگیری از دهیدراتاسیون، نمونه‌ها 24 ساعت در نرمال سالین نگهداری شدند. دندان‌ها تا ناحیه اتصال سمان به مینا مانت شدند. در مرحله‌ی بعد از سطح باکال و لینگوال هر دندان به عنوان یک نمونه استفاده شد و در مجموع 70 نمونه بدست آمد. برای جلوگیری از دهیدراتاسیون، نمونه‌ها در طی مدت مطالعه در آب مقطر نگهداری شدند. سپس  مینای سطح باکال و لینگوال همه‌ی دندان‌ها با استفاده از فرز فیشوربا قطر2/1 میلیمتر الماسی ( تیزکاوان، ایران) با سرعت 250000 دور در دقیقه  و با استفاده از خنک کننده آب برداشته شد تا عاج سطحی اکسپوزشد. به ازای تراش هر شش نمونه، فرز فیشور تعویض گردید. به منظور ایجاد سطح صاف و لایه اسمیر یکنواخت، سطح عاجی نمونه‌ها با سنباده 600  grit  و با خنک کننده آب پرداخت شد. نمونه‌ها به طور تصادفی به 5 گروه  14 تایی تقسیم شدند (جدول 1 ).

گروه اول (GP/SE/D) : بعد از اینکه سطح  به مدت 5 ثانیه با فشار ملایم هوا خشک شد، طبق دستورالعمل کارخانه سازنده،  یک لایه  از باندینگ یونیورسال  G-Premio Bond (GC, Japan)  به سطح عاج  به کمک میکروبراش  (Lakong, China) زده شد و 10ثانیه پس از کاربرد ادهزیو، سطح به مدت 5 ثانیه  با ماکزیمم فشار هوا نازک شده و سپس 10ثانیه توسط دستگاه لایت کیور LED VALO  (Ultradent, USA)   با شدت mW/cm² 800 کیور شد.

گروه  دوم  (GP/SE/M) : بعد از اینکه رطوبت سطح توسط پنبه گرفته شد، بطوری که سطح عاج سطحی مرطوب بماند، طبق دستورالعمل کارخانه سازنده،  یک لایه G-Premio Bond به سطح عاج زده شده و 10 ثانیه پس از کاربرد ادهزیو، سطح به مدت 5 ثانیه  با ماکزیمم فشار هوا نازک شده و سپس 10ثانیه کیور شد.

گروه سوم (GP/TE/D): ابتدا سطح عاج با استفاده از اسید فسفریک 38%(Pulpdent, USA) به مدت 15 ثانیه اچ شد و پس از 15ثانیه شست و شو با فشار آب و هوا، سطح عاج اچ شده  با فشار هوا به مدت 5 ثانیه خشک شد. در نهایت یک لایه ادهزیو G-Premio Bond مشابه با مراحل کاربرد در گروه اول استفاده شد.

گروه چهارم (GP/TE/M): ابتدا سطح عاج با استفاده از اسید فسفریک 38% به مدت 15 ثانیه اچ شد و پس از 15ثانیه شست و شو با فشار آب و هوا، سطح عاج اچ شده  با استفاده از گلوله پنبه خشک شد. در نهایت یک لایه ادهزیو G-Premio Bond مشابه با مراحل کاربرد در گروه دوم، استفاده شد.

گروه پنجم ((SEB/SE  : سطح عاج با جریان ملایم هوا خشک شد. سپس پرایمرسیستم باندینگ (Kuraray NoritakeDental, Okayama,  Japan)  Clearfil SE Bond روی سطح عاج به مدت 20 ثانیه استفاده شد و با جریان ملایم هوا خشک شد. در نهایت، رزین باندینگ Clearfil SE Bond استفاده شد و لایه ادهزیو به مدت 10 ثانیه کیورشد.

ترکیب شیمیایی سیستم های باندینگ مورد استفاده در جدول شماره 2، ذکر شده است.

سپس در تمام گروه ها کامپوزیت  Spectrum (Dentsply, Germany) رنگ 3A  به روش لایه لایه و در دو لایه در داخل مولد استوانه‌ای پلاستیکی شفاف ( به قطر داخلی 2 میلی مترو ارتفاع 4 میلی متر)  که با لامل ثابت و با زاویه‌ی عمودی نسبت به دندان چسبانده شد، به سطح دندان چسبانده شد و هر لایه به مدت 20 ثانیه توسط دستگاه لایت کیور(Ultradent, USA)  LED VALO با شدت  mW/cm²800 کیورشد. بعد از برداشته شدن مولد هم، مجددا کامپوزیت به مدت 40 ثانیه پست کیور شد. سپس نمونه‌ها تا انجام مراحل بعد  در آب مقطر، در دمای اتاق، به مدت ۲۴ ساعت نگهداری شدند و پس از آن نمونه‌ها در دماهای 5±۵ و 5±۵۵ درجه سانتیگراد، برای 1000 چرخه با زمان نگهداری 30 ثانیه در هر چرخه، تحت چرخش حرارتی توسط دستگاه ترموسایکل (Delta Tpo2, Nemo, Mashhad, Iran) قرارگرفتند. نمونه ها با آب مقطر، شستشو داده شدند و تست استحکام برشی با استفاده از دستگاه تست خواص مکانیکی مواد (K – 21046, Walter +bai, Switzerland) با سرعت نیم میلی متر بر دقیقه، با Load cell 5/2 کیلوگرم نیرو، با استفاده از یک تیغه  از جنس استیل و با فاصله 1 میلی متر از حد فاصل کامپوزیت-عاج انجام گرفت. میزان نیروی شکست بر حسب نیوتن به سطح مقطع نمونه‌ها تقسیم شدند و مقدار استحکام باند برحسب مگا پاسکال محاسبه گردید. پس از محاسبه میانگین استحکام باند هر گروه، داده‌ها با استفاده ازتست های آماری توصیفی نظیر محاسبه آنالیز واریانس، آزمون توکی و آزمون Chi_square  بررسی شدند و 05/0< P به عنوان سطح معنا دار در نظر گرفته شد. جهت بررسی الگوی شکست نمونه‌ها، هر نمونه به طور مجزا با استفاده از استریومیکروسکوپ((Trinocular Zoom Stereo Microscope (SMP-200, HP, USA  با بزرگنمایی 40 توسط  دو مشاهده گر در دو زمان مجزا مورد مشاهده قرار گرفت.

یافته ها

میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر استحکام باند برشی پنج گروه آزمایشی در جدول3 نشان داده شده است.

بیشترین میانگین استحکام مربوط به گروه کنترل (SEB/SE) با مکانیسم سلف اچ طبق دستور کارخانه و کمترین میانگین استحکام  باند مربوط به G_Premio با مکانیسم اچ و شست و شو  و رطوبت اپتیمم بود.

آنالیز واریانس دو طرفه بر روی چهار گروه اصلی(1تا4) نشان داد که  اثر عامل اچینگ اسیدی بر استحکام باند برشی معنی دار
بود )018/0=P-value ) ولی اثر رطوبت معنا دار نبود (316/0=P-value ) .اثر متقابل بین عامل اچینگ و رطوبت نیز معنی دار نبود (758/0=P-value).

آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که بین میانگین استحکام باند برشی 5 گروه، تفاوت معنادار وجود داشت (0/001>P value) ودر تکمیل آن آزمون توکی انجام شد که نتایج آن در جدول شماره 3 ارایه شده است. بر این اساس میانگین استحکام باند برشی در گروه 5 که از سیستم باندینگ Clearfil SE Bond  استفاده شده بود، با میانگین گروه 2  (P= 0/014)،گروه 3 (P< 0/001) و گروه 4 (P < 0/001) اختلاف معنادار داشت، ولی اختلاف میانگین استحکام باند با گروه اول، معنادار نبود (P = 0/117). نتایج مقایسه بین گروهی مطالعه، در جدول شماره 4 نشان داده شده است.

نتایج نوع طرح شکست مشاهده شده در گروه‌ها در جدول 5 ارائه است.

الگوی شکست اکثر گروه‌ها به صورت مختلط بود(42/51 درصد کل). میزان شکست‌های ادهزیو 85/42 درصد و شکست‌های کوهزیو71/5 درصد بود. آزمون Chi_square نشان داد که توزیع فراوانی الگوی شکست در 5 گروه مورد پژوهش تفاوت معناداری نداشت.
(328/0=P-value )

جدول 4- مقایسه میانگین بین گروه‌های مطالعه براساس آزمون توکی

علامت * نشان دهنده اختلاف معنادار بین دو گروه می باشد.

بحث

هدف از انجام این مطالعه، بررسی تاثیر روش‌های مختلف آماده سازی عاج بر استحکام باند برشی ادهزیو یونیورسال بر پایه استون بود. برابر نتیجه‌ی مطالعه‌ی ما، بیشترین میانگین استحکام باند برشی عاج مربوط به گروه کنترل (SEB/SE) و کمترین آن مربوط به گروه  GP/TE/M بود. بین میانگین استحکام باند برشی 5 گروه تفاوت معناداری وجود داشت. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎﻧﺪ  به عوامل ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﮐﻪ  ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺰان pH ، تاثیر حلال و تاثیر ادﻫﺰﯾﻮﻫﺎی ﻓﯿﻠﺮدار و ﺑﺪون ﻓﯿﻠﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.^(24،27) مقایسه بین گروه‌های 1 و 5 (GP/SE/D و SEB/SE)  نشان می‌دهد که کاربرد سیستم باندینگ GP به حالت سلف اچ و برروی عاج  خشک منجر به نتایج قابل قبول کلینیکی از لحاظ استحکام باند عاجی در مقایسه با  Clearfil SE Bond می‌گردد.

G_Premio Bond به علت pH پایین آن (1=pH) یک ادهزیو سلف اچ نسبتا قوی (Intermediary) به شمار می‌آید که حلال موجود در آن استون می‌باشد. ⁽²⁸⁾ در حالیکه Clearfil SE Bond  با pH تقریبا برابر 2، یک ادهزیو سلف اچ ملایم به شمار می‌آید و حلال آن اتانول می‌باشد.⁽²⁹⁾ علاوه بر  pH، ترکیب حلال و نوع مونومرهای فانکشنال و نسبت هر یک از اجزا می تواند نقشی حیاتی در ادهزیوها ایفا کند.^(30،31) سه عامل مهم در کارایی سیستم‌های باندینگ سلف اچ و یونیورسال، pHمحلول،میزان غلظت مونومر فانکشنال MDP-10 و درصد خلوص مونومرهای فانکشنال می‌باشد.⁽³²⁾ بنابراین با در نظر گرفتن شرایط این مطالعه، کارایی سیستم باندینگ GP  به حالت سلف اچ در ایجاد استحکام باند به نسج  خشک عاجی با سیستم SEB، قابل مقایسه می‌باشد. باید در نظر داشت که کاربرد سیستمGP بر روی نسج عاجی مرطوب و حالت سلف اچ ، سبب کاهش معنادار استحکام باند برشی به نسج عاجی در مقایسه با سیستم باندینگ SEB می‌گردد.

وجود HEMA در فرمولاسیون SEB باعث بهبود رطوبت خیس شدن سطح عاج  توسط ادهزیو و جلوگیری از جداسازی فاز اجزای رزین غیر قابل تجزیه در آب پس از تبخیر حلال می شود. مطالعه‌ای جدید نشان داده است که حضور مونومر HEMA در ادهزیو مانع توانایی تشکیل باند شیمیایی توسط 10-MDP می‌شود و ایجاد نمک‌های 10-MDP کلسیم را کاهش می‌دهد و Nano layering را کم می کند.⁽³³⁾از لحاظ تئوری ، عدم وجودHEMA-2 در GP باعث بهبود ایجاد لایه نانو می‌شود. با این حال، استون موجود در ترکیب، ممکن است از طریق تغییر قطبیت حلال و به دنبال آن اثر آبگریز مولکول MDP در محلول، در ایجاد لایه نانو تاثیر بگذارد. این ادهزیو همچنین حاوی 4-META می‌باشد که در اثر تماس با آب به META-4، هیدرولیز می‌شود. هنگامی که مونومر فانکشنال کربوکسیل بر روی سطح آپاتیت اعمال شود،  نشانه ای از تشکیل قله براگ  (Bragg Peak)مربوط به نمک‌های 4-MET-Ca مشاهده نمی شود که نشان می دهد واکنش META-4 با هیدروکسی آپاتیت بر خلاف MDP-10 منجر به تشکیل نمک پایدار در طی زمان نمی شود.^(34،35) قله براگ تعامل مولکولی وابسته به زمان در رابطه با تشکیل پیوند یونی پایدار مونومر به هیدروکسی آپاتیت را نشان می‌دهد که در زمان رقابت با رسوب نمک‌های فسفات کلسیم، ثبات کمتری دارد.

به نظر می‌رسد با توجه به محتوای بالای آب موجود در سیستم  که 25درصد می‌باشد⁽¹¹⁾، وجود رطوبت اضافی در عاج سبب ایجاد تداخل در واکنش‌های این سیستم باندینگ می‌گردد.وجود آب به عنوان یک عامل پیشبرنده واکنش در سیستم‌های سلف اچ ضروری می‌باشد ولی افزایش بیش از اندازه آن به علت آب موجود در عاج ،تاثیر منفی بر کارایی باندینگ دارد و خواص مکانیکی کاملا نامطلوبی خواهد داشت.علاوه بر آن، وجود آب اضافه موجود در عاج، احتمالا مانع از ایجاد تماس نزدیک عامل باندینگ با کریستال‌های هیدروکسی آپاتیت عاجی می‌گردد وایجاد تماس مناسب بین عامل باندینگ یونیورسال و نسج عاجی جهت ایجاد واکنش مناسب لازم می‌باشد⁽³⁶⁾. تماس MDP-10 و سایر مونومر‌های فانکشنال با کریستال‌های هیدروکسی آپاتیت، منجر به ایجاد پیوند‌های شیمیایی بین مونومر فانکشنال و محتوای کلسیم هیدروکسی آپاتیت می‌گردد که در افزایش استحکام باند و دوام باند مناسب در طی زمان موثر می‌باشد. وجود آب اضافی احتمالا با این روند اتصالی، ایجاد تداخل می‌نماید.⁽³⁰⁾

 این مطالعه نشان داد که  تفاوت معنا داری در استحکام باند گروه‌های سوم (GP/TE/D) و چهارم (GP/TE/M) نسبت به SEB/SE وجود دارد . به نظر می‌رسد که استفاده از ادهزیو‌های یونیورسال در حالت  اچ و شستشو، موجب هیبریدیزاسیون ناقص و با کیفیت پایین در عاج شده، که با شکل گیری شبکه‌ی کلاژنی متخلخل و اینفیلتره ضعیف رزین، مشخص می‌شود. بنابراین دندانپزشکان باید در استفاده از سیستم‌های  یونیورسال به حالت  اچ و شستشو، اجتناب نمایند چرا که می‌تواند ترمیم را مستعد تخریب سازد.⁽³⁷⁾ یکی دیگر از دلایل احتمالی پایین تر بودن استحکام باند عاجی ادهزیو یونیورسال  در حالت  اچ و شستشو، نفوذ ناکافی رزین به داخل شبکه‌ی کلاژنی دمینرالیزه و بعد از آن، سازگاری ضعیف باندینگ و فیبرهای کلاژن می‌ باشد. زمانی که از یک سیستم ادهزیو یونیورسال به صورت اچ و شستشو استفاده می‌شود، در واقع آن را تبدیل به یک سیستم اچ و شستشوی دو مرحله‌ای کرده ایم که منجر به همان مشکلات سیستم های اچ و شستشوی دو مرحله‌ای شامل نیاز به وجود رطوبت در سطح عاج، حساسیت تکنیکی بالا ، عدم نفوذ کامل ادهزیو، عدم وجود هیدروکسی آپاتیت جهت باند شیمیایی و عدم کیورینگ کامل خواهد گردید.^(38،39)

 در مقایسه بین گروه  اول (GP/SE/D) با گروه دوم (GP/SE/M)و  همچنین  گروه سوم (GP/TE/D) با گروه چهارم(GP/TE/M)، تفاوت معنا داری وجود نداشت. بنابراین اثر رطوبت بر استحکام باند عاجی، در G_Premio Bond  معنی دار نبود. میزان محتوای آب موجود تست شده در G_Premio Bond تقریباً معادل ۲۵ درصد است⁽¹¹⁾. هنگامی که سطح عاج خشک میشود، میزان آب موجود در ادهزیو به دو منظور استفاده می شود. یکی یونیزاسیون اولیه‌ی جزء اسیدی و دیگری، مرطوب کردن سطح عاج خشک شده. با توجه به این نکته، G_Premio Bond قادر به انبساط مجدد شبکه‌ی کلاژنی خشک شده توسط جریان هوا و کلاپس شده می باشد تا نفوذ ادهزیو رزینی را تسهیل کند.⁽⁴⁰⁾ بنابراین می توان نتایج مشابه میزان استحکام باند  عاجی   G_Premio Bondدر حالات مختلف  رطوبت عاجی به صورت سلف اچ  و اچ و شستشو را تا حدی به نفوذ ادهزیو رزین در شبکه‌ی کلاژنی خشک و متراکم شده توسط هوا دانست  که این باندینگ می تواند  دوباره آن را منبسط نماید. همچنین حلال استون موجود در ادهزیو باعث تسهیل میزان انعطاف پذیری مونومرهای رزینی در نتیجه رطوبت پذیری استون می‌ گردد. بنابراین می‌توان استنباط کرد که اسیدیته بالا و وجود استون در GP ممکن است تعدادی یون H+ ایجاد کند که باعث دمینرالیزاسیون و ایجاد باند شیمیایی موثر بین مونومر‌های فانکشنال و کلسیم موجود در هیدروکسی آپاتیت، صرف نظر از روش استفاده شود.⁽³²⁾

استفاده از مراحل اچینگ، شستشو و خشک کردن مجزا حساسیت تکنیکی سیستم باندینگ را زیاد می کند، این مشکل به طور قابل ملاحظه‌ای  با استفاده از پرایمرهای سلف اچ از طریق محفاظت از پلاگ‌های لایه‌ی اسمیر، کاهش می یابد.^(37،38) در ادهزیوهای سلف اچ، جزء اسیدی مونومرهای فعال، منجربه انحلال لایه‌ی اسمیر می شود. این دمینرالیزاسیون خود محدود کننده است، زیرا اسیدیته‌ی مونومر به تدریج توسط محتوای مواد معدنی عاج بافر می‌شود. این مساله بدان معنی است که جنبه مورفولوژیکی باند متصل شده به عاج تا حد زیادی به ویژگی‌های عاج و ادهزیو در حال استفاده و میزان شدت مونومرهای اسیدی وابسته است. SE bond ﺟﺰء ﮔﺮوه ادهزیوهای سلف اچ با pHﻣﻼﯾﻢ می باشد، بنابراین ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺑﺎﻧﺪ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد وﻋﺎج را ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎ ﻋﻤﻖ 1 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ دﻣﯿﻨﺮاﻟﯿﺰه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. این شرایط منجر به تشکیل ﻻﯾﻪ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﻧﺎزک ﺗﺮ می گردد وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻻﯾﻪ هیبرید بسیار مهمتر از عمق آن می باشد.⁽³⁹⁾ SE bond  از قدرت باند عاجی ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮردار است. دراﯾﻦ ﺑﺎﻧﺪﯾﻨﮓ، دﻣﯿﻨﺮاﻟﯿﺰاﺳﯿﻮن، ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﻄﻌﯽ وناکامل اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻟﺬا ﻫﯿﺪروﮐﺴﯽ آﭘﺎﺗﯿﺖ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﮐﻼژن ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ  ﺗﺨﻠﺨﻠﻬﺎی ﺳﻄﺤﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮔﯿﺮ ﻣﯿﮑﺮوﻣﮑﺎﻧﯿﮑﺎل از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪﯾﺰاﺳﯿﻮن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ . ﺣﻔﻆ ﻫﯿﺪروﮐﺴﯽ آﭘﺎﺗﯿﺖ در ﻻﯾﻪ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﺳﺎب ﻣﯿﮑﺮون ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﯿﺮﻧﺪه ای ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻧﺪ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺿﺎﻓﯽ ﻋﻤﻞ کند.⁽⁴¹⁾ همچنین SE Bond حاویMDP  است. ساختمان مولکولی اﯾﻦ ﻣﻮﻧﻮﻣﺮ ﺳﺒﺐ  ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ادﻫﺰﯾﻮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺞ دﻧﺪان را ﻫﻤﺰﻣﺎن دﮐﻠﺴﯿﻔﯿﻪ ﮐﺮده و ﺑﻪ داﺧﻞ آن ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ و دارای ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻧﺪ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﺴﯿﻢ در ﻫﯿﺪروﮐﺴﯽ آپاتیت ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ. در بررسی‌های انجام شده توسط میکروسکوپ الکترونی در SE Bond  یک  روند ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺪرﯾﺠﯽ در ﮐﺮﯾﺴﺘﺎﻟﻬﺎی ﻫﯿﺪرﮐﺴﯽ آﭘﺎﺗﯿﺖ از ﻋﺎج ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ادﻫﺰﯾﻮ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ اﯾﻦ اﺛﺮ دارای ﭘﺘﺎﻧﺴﯿل ﺑﺮای ایجاد ﺑﺎﻧﺪ ﺧﻮب ﺑﯿﻦ ﻋﺎج و ادﻫﺰﯾﻮ اﺳﺖ. ﻣﯿﺰان نفوذ رزﯾﻦ داﺧﻞ ﮐﻼژﻧﻬﺎی اﮐﺴﭙﻮز ﺷﺪه، کیفیت ﺑﺎﻧﺪ ﻋﺎج  -رزﯾﻦ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ . یکی از معایب باندینگ‌های یونیورسال، ضخامت لایه ای (Film Thickness)  کم آن‌ها می‌باشد(10 µm>)، که قسمت عمده آن هم تبدیل به لایه مهار اکسیژن می‌شود  و همین عامل ممکن است  باعث تخریب مکانیکی ادهزیو در حدفاصل عاج و رزین شود و استحکام باند را کاهش دهد.⁽⁴²⁾ 

 مطالعه‌ی حاضر در راستای مطالعه‌ی Munoz و همکاران⁽⁴³⁾ بود که با هدف ارزیابی استحکام باند عاجی و نانولیکیج ادهزیوهای یونیورسال انجام شد. مولفین به این نتیجه رسیدند که عملکرد ادهزیوهای یونیورسال وابسته به خصوصیات ماده ادهزیو می باشد. همچنین  نشان دادند اختلاف معنا داری بین استحکام باند برشی Clearfil Bond SE  با ادهزیو‌های یونیورسال که با دو مکانسیم سلف اچ و اچ و شستشو در عاج استفاده شده اند، موجود بوده و نیز استحکام باند برشی Clearfil Bond SE  دارای بیشترین میزان است.

همچنین در مطالعه‌ی Banav و همکاران⁽⁴⁴⁾، که با هدف مقایسه  میزان ریز نشت و استحکام باند برشی سه نوع باندینگ انجام شد، نشان داده شد که بیشترین میزان استحکام مربوط به نمونه Clearfil Bond SE بوده و دو گروه دیگر تقریبا مشابه بودند، که مطالعه‌ی حاضر در راستای این مطالعه بود.

مطالعه‌ی Takamizawa و همکاران⁽³⁾، با هدف بررسی استحکام باند برشی سه نوع ادهزیو با روش‌های مختلف آماده سازی عاج صورت گرفت. در این مطالعه از Elect Prime & Bond  و Scotchbond Universal  ، All Bond Universal  و از Clearfil Bond SE ONE به عنوان گروه کنترل استفاده شد. طبق این مطالعه  بین استحکام باند برشی All Bond Universal  و Scotchbond Universal تفاوتی وجود نداشت. بیشترین استحکام باند را گروه Elect Prime & Bond نشان دادند. در دو گروه Elect Prime & Bond  و All Bond Universal  ، استحکام باند به روش اچ و شستشو نسبت به سلف اچ بالاتر بود  و در گروه کنترل استحکام باند به روش سلف اچ بیشتر از اچ و شستشو بود. طبق این مطالعه، تاثیر حالت‌های مختلف اچینگ عاج در کیفیت باند عاج ادهزیوهای یونیورسال به نوع باندینگ بستگی دارد؛ ولی بصورت کلی برخلاف مطالعه‌ی ما در ادهزیو‌های یونیورسال، حالت اچینگ تاثیر منفی بر کیفیت باند عاج نداشت.

مطالعه مروریCuevas-Suarez  و همکاران⁽¹⁰⁾، با هدف ارزیابی عملکرد فوری و طولانی مدت ادهزیو‌های یونیورسال با مکانیسم اچ و شستشو  انجام شده است. این مطالعه نیز با بررسی 59 مقاله  بیان کرد که استحکام باند عاجی ادهزیوهای یونیورسال تا حد زیادی وابسته به pHآنها است و استفاده از مکانیسم اچ و شست و شو  باعث افزایش استحکام باند ادهزیو‌های فوق ملایم و نسبتاً قوی شده است، ولی با گذشت زمان کاهش استحکام را نشان می‌دهند . بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده در این بررسی، توصیه شده است که قبل از اعمال این ادهزیو‌ها  ازکاربرد عامل اچینگ اجتناب شود. همچنین ادهزیوهای عاجی ملایم استحکام باند بیشتری چه در حالت سلف اچ و چه اچ و شستشو  ارائه می‌کنند، که نتایج نهایی آن مشابه مطالعه‌ی حاضر می باشد. در مطالعه‌ی Choi و همکاران⁽¹¹⁾، با هدف بررسی تاثیر رطوبت عاج بر روی استحکام باند در ادهزیو‌های یونیورسال نشان داده شد که رطوبت سطح عاج فاکتوری تاثیرگذار است که می تواند بر روی استحکام باند در ادهزیو‌های یونیورسال تاثیر بگذارد.

در مطالعات مجزای Valizadeh  و همکاران⁽⁴⁵⁾ و Wagner و همکاران⁽⁴⁶⁾ مشاهده شده است که ادهزیو‌های یونیورسال بصورت سلف اچ، استحکام باند عاجی بالاتری نسبت به حالت اچ و شستشو نشان می‌دهند. نتایج حاصل از مطالعه ما نیز با این دو مطالعه در یک راستا بود .

برخلاف مطالعه‌ی ما، در مطالعه‌ای دیگری که توسط Jacker_Guhr و همکاران⁽²⁶⁾ به منظور بررسی حالت‌های مختلف استفاده از ادهزیو یونیورسال بر روی مینا و عاج انجام شد؛ مشخص شد که استحکام باند برشی ادهزیو‌های یونیورسال با اچ کردن سطح مینا و عاج افزایش می‌یابد. همچنین مطالعات Chen  و همکاران ⁽⁴⁷⁾و Yamauchi و همکاران ⁽⁴⁸⁾ نیز، تفاوتی در باند به روش‌های اچ و شستشو و سلف اچ گزارش نکرد. نتایج مطالعه‌ی Bahrololumi و همکاران⁽⁴⁹⁾ بیان کرد یونیورسال باند ها به روش  اچ و شستشو، دارای استحکام باند ریز برشی بیشتری در عاج سطحی نسبت به روش سلف اچ هستند، که  علت  تفاوت نتایج با مطالعه حاضرعلیرغم دسته بندی یکسان دو سیستم ادهزیو ، تفاوت در ترکیب  ادهزیو دو مطالعه می باشد.

در مطالعه ِDanesh Kazemi و همکاران⁽⁵⁰⁾ Scotch Bond Universal  به روش سلف اچ، دارای بالاترین میزان استحکام باند ریزبرشی بود. باندینگ All Bond Universal  به روش اچ و شستشو، دارای استحکام باند ریز برشی بالاتری نسبت به روش سلف اچ آن بود. هر دوی All bond Universal  و Scotch Bond Universal، به میزان معنی داری استحکام باند ریزبرشی بیشتری  نسبت به Adper Single Bond 2 داشتند. در مقایسه با نتایج مطالعه حاضر می توان بیان داشت که نتایج استحکام برشی سیستم های باندینگ یونیورسال به همراه کاربرد جداگانه عامل اچینگ عاجی، بستگی به خصوصیات سیستم باندینگ دارد.

بررسی الگوی شکست نمونه‌ها بین پنج گروه مورد مطالعه تفاوت معنی داری نشان نداد. درمطالعه حاضر الگوی شکست اکثر گروه‌ها به صورت مختلط بود (42/51درصد کل) و میزان شکست‌ها ادهزیو (85/42 درصد) و شکست‌های کوهزیو (71/5 درصد) بود. در مجموع، میزان شکست های ادهزیو و مختلط بسیار بیشتر از شکست‌های کوهزیو در کامپوزیت گزارش گردید. این مطلب می‌تواند موید این موضوع باشد که تکنیک کاربرد ادهزیوهای یونیورسال باند و SE Bond، نتایج نوع شکست را تغییر نمی‌دهد.⁽²⁶⁾

نتیجه گیری

با توجه به محدودیت‌های مطالعه‌ی حاضر و بررسی و تفسیر نتایج به دست آمده در نهایت می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که در ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻧﺪﯾﻨﮓ ﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿـﻖ SE Bond دارای بیشترین اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻮد ولی استحکام باند برشی GP به حالت سلف اچ بر روی عاج خشک با SEB قابل مقایسه بود. استحکام باند GP به عاج به حالت سلف اچ در عاج خشک بالاتر از حالت  اچ و شست و شو بود. میزان رطوبت عاج تاثیری در استحکام باند برشی GP  به حالت سلف اچ نداشت.

تشکر و قدردانی

مقاله حاضر، حاصل پایان نامه‌ای است که با شماره طرح تحقیقاتی 398843، در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و با همکاری مرکز تحقیقات پروفسور ترابی نژاد انجام شده است.

تضاد منافع

تضاد منافع وجود ندارد.