مقدمه

فراگیران در محیط‌‌های آموزشی در دستیابی به اهداف آموزشی خود با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌شوند. چالش‌های منفی، اثرات زیان‌باری روی انگیزش، عملکرد تحصیلی و بهزیستی روان‌شناختی فراگیران خواهند داشت. به‌عبارتی دیگر، در حالی که حضور در دانشگاه برای بسیاری از دانشجویان تجربه‌‌های خوشایندی به ‌همراه دارد، برای برخی دیگر از دانشجویان، تکالیف تحصیلی منجر به فرسودگی تحصیلی دانشجویان خواهد شد. مکان‌های آموزشی به‌عنوان محل کار یادگیرندگان محسوب می‌شوند؛ هر چند یادگیرندگان در موقعیت‌های آموزشی به ‌عنوان

کارمند کار نمی‌کنند، اما از دیدگاه روان‌شناختی، فعالیت‌های آموزشی و درسی آنها را می‌توان به‌عنوان یک

"کار" در نظر گرفت.⁽¹⁾ فرسودگی تحصیلی به‌گونه‌ای زیان‌آور بر تعهد شناختی، علاقه‌مندی به مطالب درسی، مشارکت در فعالیت‌های کلاسی، احساس منفی در امور تحصیلی و احساس توانایی در فراگیری مطالب درسی تأثیر می‌گذارد و میزان این متغیر ناخواسته طی دوران دانشجویی افزایش می‌یابد.⁽²⁾ فرسودگی تحصیلی در دانشجویان به ‌معنی ایجاد احساس خستگی نسبت به انجام تکالیف درسی و مطالعه، داشتن نگرش بدبینانه نسبت به تحصیل و مطالب درسی و احساس بی‌کفایتی تحصیلی است.⁽³⁾ از این رو، مهم است که اساتید یا مشاوران علاوه بر ارزیابی معمول از طریق متغیر‌های استاندارد مانند هوش و شخصیت، ارزیابی انگیزه تحصیلی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان خود را نیز داشته باشند.⁽²⁾ بنابراین توسعه فرسودگی در دوره آموزش عالی ممکن است یک نگرانی مهم باشد.⁽³⁾ از سوی دیگر فقدان انگیزه و خسته بودن از درس خواندن نیز در تعریف فرسودگی تحصیلی قرار می‌گیرند.⁽⁴⁾ به همین دلیل، گاه این مفهوم را با افسردگی معادل دانسته‌اند، درحالی که این دو مفهوم کاملاً از هم متمایزند.⁽⁵⁾ در بررسی شاخصه‌‌های تاثیرگذار بر کاهش فرسودگی تحصیلی، می‌توان به حمایت اجتماعی اشاره کرد. حمایت اجتماعی یک پشتیبانی بیرونی است که از حوزه‌های مختلف زندگی انسان، مانند کار یا خانواده نشأت می‌گیرد.⁽⁶⁾ حمایت اجتماعی منبعی را فراهم می‌آورد که افراد را قادر می‌سازد با تنش‌ها و تنیدگی‌ها مقابله کنند.⁽⁷⁾ درحالی‌که افراد به هنگام از دست دادن حمایت اجتماعی، عواطف منفی‌ای را که با فرسودگی مشارکت دارد، نشان می‌دهند.⁽⁸⁾ گاه، در واقع انتظارات بیش از حد افراد موجب می‌شود دانشجویان فشار مداوم و شدیدی را به‌صورت عینی درک کنند که موجب اضطراب و خسته شدن آنان از درس خواندن یا به عبارتی فرسودگی تحصیلی می‌شود.⁽⁹⁾ می‌توان گفت حمایت اجتماعی بالا موجب افزایش تصور مثبت از خود، پذیرش خود و احساس عشق و ارزشمندی و حمایت اجتماعی پایین موجب کاهش تصور مثبت از خود و بروز نارضایتی‌ها در زندگی می‌شود. همچنین، حمایت اجتماعی باعث کاهش آثار منفی استرس‌های محیطی و بالطبع باعث افزایش کیفیت زندگی و رضایت از زندگی می‌شود.⁽¹⁰⁾ به نظر می‌رسد شاخص تاثیرگذار بعدی در راستای کاهش فرسودگی تحصیلی، رضایت از زندگی باشد. رضایت از زندگی، را می‌توان به عنوان ارزشیابی کلی افراد از زندگی خود تعریف کرد.⁽¹¹⁾ رضایت از زندگی حاصل رضایت از حوزه‌های اصلی زندگی مانند شغل، سلامت، ازدواج، تحصیلات و درآمد است و ارتباط معکوس آن با فرسودگی تحصیلی نشان داده شده است.⁽¹²⁾ از آنجا که سطح موفقیت تحصیلی دانشجویان می‌تواند از نشانه‌های تحقق اهداف نظام آموزش عالی باشد، دانشجویانی که در زندگی خود احساس رضایت نمی‌کنند، سطوح پایینی از عملکرد اجتماعی، سلامت جسمانی و پیشرفت تحصیلی را نشان می‌دهند. از سوی دیگر، عملکرد تحصیلی نیز می‌تواند به عنوان ابزاری برای رسیدن به رضایت از زندگی در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد که بین رضایت از زندگی و عملکرد تحصیلی رابطه‌ای دو سویه وجود دارد؛ بنابراین، با توجه به اینکه دوره تحصیل رشته دندانپزشکی، طولانی، طاقت‌فرسا و پراسترس می‌باشد، دانشجویان محصل در این حوزه به طبع در معرض آسیب‌های سلامت روان و فرسودگی‌های روانی و تحصیلی بیشتری می‌باشند. لذا با توجه به نقش مهم و مخربی که فرسودگی تحصیلی می‌تواند بر روان و آینده‌ی دانشجو و دانش‌پژوهان بگذارد، در پژوهش حاضر به تعیین نقش دو مؤلفه‌ی اصلی گفته شده؛ یعنی حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی بر فرسودگی تحصیلی دانشجویان دندانپزشکی پرداخته‌ایم.

مواد و روش‌ها

این مطالعه مقطعی (توصیفی-تحلیلی)، با کد اخلاق IR.ZAUMS.REC.1402.078، در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان تصویب شد. سپس 162 دانشجوی دندانپزشکی ترم ۸ به بالای دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در سال 1402 به روش تمام شماری وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه، دانشجویان ترم ۸ به بالا (به غیر از دانشجویان مهمان یا انتقالی) بودند که سابقه بیماری روانپزشکی و رخداد تنش‌زا در طی ۴ ماه اخیر نداشتند. معیار خروج از مطالعه نیز، پر نکردن کامل پرسشنامه بود. پس از ورود افراد به مطالعه، هدف از انجام پژوهش برای دانشجویان، پیش از تکمیل پرسشنامه ذکر شد و به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات محرمانه می­ماند و استفاده ابزاری از اطلاعات نخواهد شد. سپس دانشجویان پرسشنامه را که شامل ۴ قسمت اطلاعات دموگرافیک (شامل سن، جنس و ترم تحصیلی)، پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک شده Zimet و همکاران، پرسشنامه استاندارد رضایت از زندگی Diener و همکاران (SWLS) و پرسشنامه فرسودگی تحصیلی Breso و همکارانش می‌باشد، تکمیل کردند. روایی و پایایی پرسشنامه‌های مورد استفاده در جمعیت ایرانی قبلاً بررسی شده است.^(14،15و13)

قسمت دوم، پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک شده Zimet و همکاران (Perceived Social Support) بود که شامل ۱۲ سوال از سه منبع خانواده، اجتماع و دوستان بود که این سه منبع در طیف لیکرت ۷ درجه‌ای سنجیده می‌شدند و به این ترتیب حداقل و حداکثر نمره حاصل از پرسشنامه به ترتیب برابر ۱۲ و ۸۴ بود. نمره کل به دست آمده از پرسشنامه، تقسیم بر ۱۲ می‌شود.⁽¹⁶⁾ قسمت سوم، پرسشنامه استاندارد رضایت از زندگی Diener و همکاران (SWLS) بود که شامل ۵ سؤال است. این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت 5 درجه ای نمره گذاری می‌شود، لذا حد پایین، متوسط و بالای نمرات برابر ۵، ۱۵ و ۲۵ بود.⁽¹⁷⁾ قسمت چهارم، پرسشنامه فرسودگی تحصیلی Breso و همکارانش بود. این پرسشنامه سه حیطه فرسودگی تحصیلی، بی علاقگی تحصیلی و ناکارآمدی تحصیلی را

می‌سنجد. پرسشنامه مذکور ۱۵ سوال دارد. خستگی تحصیلی ۵ سوال، بی‌علاقگی تحصیلی ۴ سوال و ناکارآمدی تحصیلی ۶ سوال را به خود اختصاص می‌دهند. این پرسشنامه براساس مقیاس لیکرت 7درجه‌ای نمره‌گذاری می‌شود.⁽¹⁸⁾

پس از گردآوری داده ها ، داده‌های خام وارد نرم‌افزار آماری SPSS نسخه‌ی 18 شد. برای توصیف داده‌‌ها از جداول توزیع فراوانی، شاخص‌های متداول مرکزی (میانگین و میانه) و شاخص‌های پراکندگی (انحراف معیار و دامنه میان‌چارکی) به همراه کمینه و بیشینه استفاده ‌شد.

جهت تعیین روابط از ضریب همبستگی پیرسون (Pearson correlation)  و جهت تعیین رابطه بین حمایت اجتماعی، رضایت از زندگی و فرسودگی تحصیلی با جنس و ترم تحصیلی از آزمون تی و آنالیز واریانس استفاده شد. رابطه بین متغیرها با استفاده از روش آنالیز رگرسیون خطی مورد تحلیل قرار گرفت. سطح معنی‌داری در این تحقیق 05/0در نظر گرفته شد.

یافته‌ها

از بین ۱۶۲ دانشجوی دکتری دندانپزشکی عمومی ترم ۸ و بالاتر، 5/47 درصد (77 نفر) زن و 5/52 درصد
 (85 نفر) مرد بودند. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد دانشجویان (4/28 درصد، 46 نفر) در ترم تحصیلی 8  و کمترین تعداد آنها (1/11 درصد، 18 نفر) در ترم تحصیلی 12، مشغول به تحصیل بودند. در جدول 1، آماره‌های توصیفی (میانگین، انحراف معیار ،حداقل و حداکثر) حمایت اجتماعی، رضایت از زندگی و فرسودگی تحصیلی ارائه شده است. ملاحظه می‌شود که میانگین نمره فرسودگی

تحصیلی 39/5 ±77/62 می‌باشد که از حداقل ۴۷ تا حداکثر ۷۵ متغیر بوده‌ است. حداکثر نمره قابل کسب در پرسشنامه فرسودگی تحصیلی Breso و همکاران ، ۱۰۵

می‌باشد. میانگین نمره رضایت از زندگی نیز  07/4 ±38/13 گزارش شده است، که از حداقل ۶ تا حداکثر ۲۴ متغیر می‌باشد. حداکثر نمره قابل کسب در این پرسشنامه، ۲۵ می‌باشد و در نهایت، میانگین نمره حمایت اجتماعی 84/0±53/4 بود که از حداقل ۲ تا حداکثر 75/6 متغیر می‌باشد. حداکثر نمره قابل کسب در پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک شده Zimet و همکاران نیز ۷ می‌باشد. فراوانی نمرات مقیاس حمایت اجتماعی در بین دانشجویان دندانپزشکی بدین گونه بود که بیشترین تعداد دانشجویان (116 نفر،6/71 درصد) دارای سطح حمایت اجتماعی متوسط بودند و فراوانی نمرات مقیاس رضایت از زندگی در بین دانشجویان دندانپزشکی نشان داد که 1/45 درصد (73 نفر) از دانشجویان در گروه متوسط قرار داشتند و گروه‌های رضایت از زندگی بسیار خوب و ضعیف سهم تقریبا یکسان و حدود ۲۷ درصد داشتند. همچنین با توجه به فراوانی نمرات فرسودگی تحصیلی می‌توان گفت که بیش از ۵۰ درصد (106 نفر) دانشجویان در گروه فرسودگی تحصیلی بالا و 6/34 درصد (56 نفر) آنها در گروه فرسودگی تحصیلی متوسط قرار داشتند. نمودار 1 سطوح فرسوگی تحصیلی، رضایت از زندگی و حمایت اجتماعی دانشجویان دندانپزشکی را باهم مقایسه می‌کند.

در ادامه، همانطور که در جدول2 آمده است، آزمون تی اختلاف معنی‌داری را در میانگین نمرات حمایت اجتماعی، رضایت از زندگی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان دندانپزشکی با جنسیت نشان نمی‌داد.

 (به ترتیب 07/0=p، 4/0=p و 7/0=p). همچنین مطابق جدول 3، آنالیز واریانس ANOVA نیز اختلاف معنی‌داری را در میانگین نمرات حمایت اجتماعی، رضایت
از زندگی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان
دندانپزشکی با ترم تحصیلی نشان نداد .

(به ترتیب 8/0=p، 9/0=p و 7/0=p). جهت تعیین روابط

میان حمایت اجتماعی، رضایت از زندگی و فرسودگی تحصیلی بر مبنای ضرایب همبستگی بین متغیر‌ها، همبستگی بین فرسودگی تحصیلی با حمایت اجتماعی(095/0 r = - ) و رضایت از زندگی (169/0 r = -) هر دو منفی و در سطح 05/0 معنادار  بود. (جدول 4) با توجه به معنادار بودن همبستگی بین متغیر‌ها، تحلیل رگرسیون خطی بر مبنای حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی صورت گرفت. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیون خطی نشان ‌دادند که رضایت از زندگی تاثیر معکوس و معنادار )156/0-=β و 035/0= (pو حمایت اجتماعی نیز تاثیر معکوس و معنادار )290/0-=β و 001/0> (pبر فرسودگی تحصیلی داشت. (جدول 5)

 جدول 1: آماره‌های توصیفی (میانگین، انحراف معیار ،حداقل و حداکثر) حمایت اجتماعی، رضایت از زندگی

 و فرسودگی تحصیلی دانشجویان دندانپزشکی

جدول 2: میانگین و انحراف معیار فرسودگی تحصیلی، رضایت از زندگی و حمایت اجتماعی دانشجویان دندانپزشکی بر حسب جنس

نمودار 1: مقایسه سطوح فرسوگی تحصیلی، رضایت از زندگی و حمایت اجتماعی دانشجویان دندانپزشکی

 جدول 3: میانگین و انحراف معیار میزان فرسودگی تحصیلی، رضایت از زندگی و حمایت اجتماعی
دانشجویان دندانپزشکی بر اساس ترم تحصیلی

جدول 4: ضریب همبستگی پیرسون بین متغیر‌ها

*ضرایب معنی دار با سطح خطای کوچک تر از 05/0

**ضرایب معنی دار با سطح خطای کوچک تر از 01/0

جدول 5: تحلیل رگرسیون ارتباط حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی بر فرسودگی تحصیلی

بحث

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی بر فرسودگی تحصیلی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که میزان فرسودگی تحصیلی در بین دانشجویان دانشکده دندانپزشکی بالا بود. علاوه بر این، در مطالعه ما همبستگی منفی و معناداری میان حمایت اجتماعی و فرسودگی تحصیلی وجود داشت. این نتیجه با تحقیق Bikar , Marzie ⁽¹⁹⁾که ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده را با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان دختر دانشگاه سیستان و بلوچستان بررسی کردند، همسو می‌باشد. همچنین این همسویی در برخی دیگر از مطالعات ^(22-20)نیز دیده شد ولی مطالعه Behroozi و همکاران⁽²³⁾ ، خلاف این مطلب را نشان داد، در این مطالعه حمایت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی رابطه معناداری نداشت. فرسودگی یک وضعیت روانی است که به عنوان یک پاسخ طولانی و مزمن به عوامل استرس زای بین فردی رخ می‌دهد.  فرسودگی منجر به خود مراقبتی و سلامت روانی ضعیف ، خطاهای پزشکی، عملکرد پایین،گردش مالی بیشتر و غیبت می‌شود. این عوامل ، نه تنها بر خود فرد تأثیر می‌گذارند، بلکه رفاه، بهره وری و ایمنی مصرف کنندگان سلامت و خدمات مراقبت‌های بهداشتی را نیز متاثر می‌سازد.⁽²⁴⁾ دانشجویان دارای فرسودگی تحصیلی، انگیزه‌ای برای شرکت در فعالیت‌های کلاسی ندارند. ویژگی‌های رفتاری مانند غایب شدن، تاخیر در حضور در کلاس، ترک

زودهنگام کلاس، گوش ندادن به مطالب کلاسی و عدم شرکت در کارهای گروهی را از خود نشان می‌دهند؛

بنابراین حس مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی در برابر عملکرد ضعیف خود در این افراد وجود ندارد. از جمله

عوامل تاثیر‌گذار بر این مسئله فرسودگی، شرایط محیطی و آموزشی از جمله بی‌عدالتی، احساس عدم

امنیت، حمایت اجتماعی و عدم رضایت از زندگی را می‌توان نام برد.⁽²⁰⁾ حمایت اجتماعی از افراد در برابر تجارب استرس زا حمایت می‌کند. در واقع حمایت اجتماعی باعث پیشگیری یا تقلیل عوامل استرس‌زا از طریق تدارک منابع بیشتر برای مقابله با استرس می‌شود. از طرفی فرسودگی موجب از بین رفتن انرژی و تحلیل منابع فردی می‌شود. همچنین، به نظر می‌رسد فرسودگی نتیجه‌ای از سطح افزایش برانگیختگی و پردازش اطلاعات همراه با تمایل به درک و سازگاری با نیاز‌های موقعیتی است. در هر حال به طور منطقی، فرسودگی سطح انرژی لازم را برای انجام وظایف شناختی همراه با یادگیری کاهش می‌دهد. بنابراین رابطه معکوس بین حمایت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی منطقی به نظر می‌رسد. حمایت اجتماعی، یکی از مهمترین روابط اجتماعی است و برخورداری، ادراک و تصور آن و همچنین نیاز به آن با توجه به سن، جنس، شخصیت و حتی فرهنگ فرد می‌تواند متفاوت باشد. حمایت اجتماعی یک متغیر محیطی مهم در تبیین عملکرد تحصیلی فراگیران است و تاثیر عمیقی بر رفتار روزمره دانشجو می‌گذارد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد، بهره‌ مندی از حمایت اجتماعی مطلوب و درک کفایت، دردسترس بودن و خشنودی داشتن از دریافت آن، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و ظرفیت‌های مورد نیاز جوانان برای بهزیستی روانشناختی در آینده را فراهم می‌سازد. دانشجویانی که از درس خواندن احساس فرسودگی می‌کنند، به نظر می‌رسد فکر می‌کنند کمتر توسط دیگران حمایت می‌شوند. در مقابل حمایت اجتماعی، سپری را علیه تنیدگی ایجاد می‌کند و فردی که حمایت اجتماعی بیشتری دریافت می‌کند، تنیدگی کمتری را احساس و درنتیجه فرسودگی تحصیلی کمتری را نیز تجربه می‌کند.⁽²²⁾ افزون بر آن، در پژوهش  Kim  و همکاران⁽²¹⁾ ، وجود ارتباط معکوس بین زیر مقیاس عدم شایستگی در فرسودگی تحصیلی و نمره کلی حمایت اجتماعی، نشان دهنده این امر است که دانشجویانی که در تحصیل احساس می‌کنند از شایستگی کافی برخوردار نیستند، به ندرت از حمایت اجتماعی در محیط تحصیلی برخوردار می‌شوند. همچنین در مطالعه حاضر، همبستگی بین رضایت از زندگی و فرسودگی تحصیلی نیز منفی و معنادار نشان داده شد که با مطالعات دیگر^(27-25) همخوانی دارد.

یکی از شاخص‌های بهداشت روانی، میزان رضایت از زندگی است . رضایت از زندگی، نگرش فرد و ارزیابی عمومی او نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه‌های زندگی هم چون زندگی خانوادگی، عاطفی، تجربه آموزشی و شغلی است. تجربه شادکامی و رضایت از زندگی، هدف برتر زندگی به شمار می‌رود و احساس غم و ناخرسندی اغلب مانعی در راه انجام وظایف فرد شمرده می‌شوند. در راستای تعریف این سازه مفهومی، Goldsmith و همکارانش⁽²⁸⁾ بیان می‌کنند که سرمایه روانی شامل دریافت‌های فرد از میزان هماهنگی بین هدف‌های معین و ترسیم شده با پیامدهای عملکردی است که در فرایند ارزیابی‌های مستمر به دست می‌آید و به رضایت درونی و نسبتا پایدار در توالی زندگی منتهی می‌شود. این سرمایه روانشناختی با ویژگی‌هایی از قبیل باور فرد به توانایی‌هایش برای دستیابی به موفقیت، داشتن پشتکار در دنبال کردن اهداف، ایجاد اسناد مثبت درباره خود و تحمل کردن مشکلات تعریف می‌شود. در مطالعه‌ی دیگری Tannenbaum و همکاران⁽²⁹⁾ نشـان دادنـد، تفکرات غیرمنطقی نظیر نیاز بـه تأییـد دیگـران، انتظـار بـالا از خود، دلواپسی و اضطراب، اجتناب از مشـکلات و درمانـدگی برای تغییر، با عزت نفس پایین و نارضایتی از زندگی رابطه دارد.⁽²⁹⁾ در این راستا نظر Rammstedt  ⁽³⁰⁾بر این است که چگونگی فایق آمدن افـراد بر حوادث منفی زندگی ممکن است در رضایت از زندگی آنها نقش مؤثری داشته باشد. وی همچنین اظهار نموده، افرادی کـه حوادث منفی در زندگی را تجربه کرده‌انـد، امـا بـر جنبـه‌هـای مثبت زندگی تمرکز نموده‌اند، رضـایت از زنـدگی بیشـتری را گزارش می‌کنند. به عبارت دیگر چنـین کسـانی حـوادث منفـی زندگی را که واقعیات زندگی هسـتند، از حـوادث مثبـت جـدا نمـوده و توجه‌شـان را بـر حـوادث مثبـت متمرکـز مـی‌کننـد.⁽³⁰⁾ در جمع بندی مبانی نظری و پژوهشی می‌تـوان گفـت، اکثـر پژوهشگران عرصـه‌ی رضـایت از زنـدگی در ایـن موضـوع کـه رضایت از زندگی، در انسان تـأثیر قابـل ملاحظـه‌ای بـر تمـام جنبه‌های شخصیتی، چگونگی فعالیت و همچنین واکـنش‌هـای آن‌ها به تمام حوادث زندگی دارد، اتفاق نظر دارند.⁽³¹⁾ از چنین منظری می‌تـوان گفـت، پیشـرفت و موفقیت دانشجویان در دوره‌های تحصیلی تـا حـد زیـادی بـه رضایت آن‌ها از زنـدگی بسـتگی دارد و این موضوع نقش متخصصان سلامت روان را در این زمینه بیش از پیش روشن می‌نماید. به طور کلی در نتایج به دست آمده، حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی بر فرسودگی تحصیلی اثر معناداری داشته و با به کارگیری برنامه و طرح‌هایی برای ارتقا و افزایش این دو مقوله می‌توان سهم بزرگی در کاهش میزان فرسودگی تحصیلی در بین دانشجویان داشت که به موجب آن پیشرفت تحصیلی و بهبود عملکرد دانشجویان را شاهد خواهیم بود و از میزان کناره‌گیری دانشجویان از تحصیل کاسته خواهد شد و نیروهای کارآزموده‌تری در اختیار جامعه قرار خواهد گرفت. از آنجا که فرسودگی تحصیلی قابل تعمیم به بخش شغلی نیز می‌باشد، با بهبود پارامتر‌های موثر بر آن می‌توان موجب کاهش فرسودگی شغلی در بین کارکنان و افزایش خروجی‌های مورد انتظار نیز شد که می‌تواند از موضوعات پژوهشی بعدی باشد. از جمله شرایط و زمینه‌های دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد وضعیت اقتصادی-اجتماعی، شرایط خانوادگی، سبک‌های تدریس اساتید، جو دانشکده، درگیری و کمک والدین و می‌باشد. ایجاد برنامه مداخله جویانه ممکن است از افزایش فرسودگی تحصیلی جلوگیری کند تا آنها را از خستگی هیجانی، بی‌علاقگی و ناکارآمدی نجات بخشد؛ بنابراین با شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان، می‌توان رویکردی مناسب در جهت برنامه‌ریزی و توسعه و تکامل برنامه‌های آموزشی ایجاد کرد تا به وسیله آن بتوان بهترین نتایج ممکن را هم برای توسعه آموزشی مورد نظر و هم برای دانشجویان رقم زد. پیشنهاد می‌شود همه دانشجویان در محیط آموزشی بتوانند از امکانات موجود و حمایت کافی برخوردار شوند تا زمینه رشد و شکوفایی استعدادهای فرزندان این مرز و بوم فراهم شود و نیز بتوانند انگیزه کافی برای تلاش و تکاپو در راستای رسیدن به اهدافشان را پیدا کنند.⁽³²⁾

نتیجه گیری

به طورکلی با توجه به نتایج به دست آمده، حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی می‌توانند فرسودگی تحصیلی را پیش بینی کنند؛ بنابراین، با به کارگیری راهکارهایی که می‌توانند رضایت از زندگی را در دانشجویان افزایش دهند و همچنین، استفاده از راهکارهایی در جهت افزایش حمایت‌های اجتماعی ادراک شده از سوی دانشجویان، می‌توان فرسودگی تحصیلی را کاهش داد.

تشکر و قدردانی

این مقاله برگرفته از پایان نامه شماره 10877 می‌باشد که با پشتیبانی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام گردیده است. به این وسیله، مراتب سپاس پژوهشگران ابراز می‌گردد.

پیوست : نمونه پرسشنامه

با سلام؛

پاسخ­دهنده عزیز این پرسشنامه جهت انجام پایان­نامه  دکتری عمومی دندانپزشکی تهیه گردیده و هدف محقق از این مطالعه تعیین نقش حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی بر فرسودگی تحصیلی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در سال ۱۴۰۲ می باشد. بنابراین پاسخ­های دقیق و با تامل شما، اینجانب را در اجرای این تحقیق یاری خواهد نمود. بدیهی است پرسشنامه بدون نام بوده و پاسخ­های شما تنها در راستای اهداف پژوهشی تحقیق حاضر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

با تشکر

اینجانب با آگاهی کامل از موارد فوق رضایت می دهم که به عنوان یک فرد مورد مطالعه در پژوهش ذکر شده  شرکت نمایم. با توجه به توضیحات تکمیلی پژوهشگر ،کلیه اطلاعاتی که گرفته می شود محرمانه باقی خواهد ماند و نتایج تحقیقات به صورت کلی و در قالب اطلاعات گروه مورد مطالعه منتشر می گردد و نتایج فردی در صورت لزوم بدون ذکر مشخصات فردی عرضه خواهد گردید.

امضاء

بخش اول : اطلاعات فردی شما بخشی از پژوهش است و همچون سایر پاسخ­های شما محفوظ خواهد بود.

سن : ............. سال

جنس :  زن              مرد

وضعیت تاهل : مجرد           متاهل

ترم تحصیلی : 8               9             10              11            12

بخش دوم : لطفا پاسخ  خود را با علامت ü مشخص نمایید.