بررسی سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد توسط پرسشنامه SCL-90 در سال تحصیلی 1399-1400

ا اسلامی, ند; لعل علیزاده, فرزانه; محمدزاده, سمیرا; نظری, محمدصادق

doi:10.22038/jmds.2023.66953.2194

بررسی سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد توسط پرسشنامه SCL-90 در سال تحصیلی 1399-1400

مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد

مقاله 1، دوره 47، شماره 4، آذر 1402، صفحه 352-370 اصل مقاله (1.34 M)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22038/jmds.2023.66953.2194

نویسندگان

ند ا اسلامی¹؛ فرزانه لعل علیزاده^* ²؛ سمیرا محمدزاده³؛ محمدصادق نظری⁴

¹دانشیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

²استادیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

³دندانپزشک، گرگان، ایران.

⁴استادیار گروه ارتودنسی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی خرم آباد، ایران.

چکیده

مقدمه: سلامت روان دانشجویان دندانپزشکی، به دلیل ارتباط با سلامت جسمانی و روانی بیماران از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعه با هدف بررسی سلامت روان دانشجویان عمومی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 1399-1400 انجام گرفت.
مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی-تحلیلی، پرسشنامه SCL-90-R ۹۰ سوالی بین دانشجویان عمومی دندانپزشکی مشهد بصورت کاغذی و آنلاین توزیع شد. وضعیت سلامت روانی هر فرد با توجه به نمره به دست آمده در چهار طبقه تعیین گردید: فاقد اختلال روانی (0-1)، اختلال روانی خفیف (1-2)، اختلال روانی متوسط (2-3) و اختلال روانی شدید (3-4). اطلاعات بدست آمده توسط نرم ‌افزار SPSS نسخه 20 و بوسیله آزمون‎های من ویتنی و کروسکال والیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‎ها: در این مطالعه، 530 دانشجو مورد بررسی قرار گرفتند که 6/52 درصد (279 نفر) از آن‌ها زن و 4/47 درصد (251 نفر) از آن‌ها مرد بودند. در کل، 2/30 درصد دانشجویان (160 نفر) نوعی از اختلالات را داشتند، که از این تعداد، 26 درصد دانشجویان (138 نفر) اختلال جزئی، 8/3 درصد دانشجویان
(20 نفر) اختلال متوسط و 4/0 درصد دانشجویان (2 نفر) اختلال جدی داشتند. بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه‎های افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل و بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. سلامت روانی دانشجویان دندانپزشکی تنها با جنس آن‎ها رابطه معنی‎داری داشت (01/0P=) ولی با وضعیت تاهل (28/0P=)، محل سکونت (72/0P=) ، نیمسال ورودی (22/0P=) و سال ورود به دانشگاه (96/0P=) رابطه معنی‎داری مشاهده نشد.
نتیجه‎گیری: اکثر دانشجویان مورد مطالعه ما فاقد اختلال روانی بودند، در حالی که حدود یک سوم دانشجویان از اختلالات روانی رنج می‎برند. در زنان به طور معنی‎داری وضعیت سلامت روان بدتری مشاهده گردید. اما بین سایر متغیرها و سلامت روان از نظر آماری رابطه معنی‎داری وجود نداشت.

کلیدواژه‌ها

کلمات کلیدی: دانشجویان دندانپزشکی؛ سلامت روانی؛ پرسشنامه SCL-90-R

اصل مقاله

مقدمه

بهداشت روان موضوعی فراتر از فقدان یا نبود بیماری روانی است. بعد مثبت بهداشت روان که سازمان بهداشت جهانی نیز روی آن تکیه دارد، در تعریف سلامتی لحاظ شده است⁽¹⁾ سلامتی یک حالت رفاه جسمی، روانی و اجتماعی است که فقط نبود بیماری و یا ناتوانی نیست، بنابراین بهداشت روان حالتی از رفاه است که در آن فرد توانایی‎هایش را باز می‎شناسد و قادر است با استرس‎های عادی و معمول زندگی، سازگاری داشته و از نظر شغلی مفید و سازنده باشد.⁽²⁾ در سال 2007، Lancet چندین مقاله بر اساس تحقیقات تجربی منتشر کرد که اهمیت اختلالات روانی را در جمعیت‎های مختلف نشان می‎داد.^(5-3) بین سال‌های 2010 تا 2020، شیوع اختلالات روانی و رفتاری،
41 درصد افزایش یافته است، که 4/7 درصد از کل مشکلات سلامت جهانی را شامل می‌شود.⁽⁶⁾ بهداشت روانی نقش مهمی را در ایجاد تحرک و افزایش عملکرد هر جامعه ایفا می‎کند.⁽⁷⁾ بیماری‎های جسمانی، تعریف واضح و مشخصی دارند و علائم و نشانه‎های آن‎ها کاملا عینی و قابل اندازه‎گیری است، اما بهداشت و سلامت روانی، گستره وسیعی را شامل می‎شود که به شرایط مختلف فردی، اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و جغرافیایی بستگی دارد.⁽⁸⁾

از آنجایی که دانشجویان از اقشار مستعد، برگزیده جامعه و سازندگان فردای کشور می‎باشند، بنابراین سـلامت روان آنان از اهمیت ویژه‎ای در یادگیری و افـزایش آگاهی علمی برخوردار است. دانشجویان به دلیل عدم آمادگی کافی روانی و مشکلاتی از قبیل جدایی از خانواده و تجربه زندگی با شرایط متفاوت، ورود به محیط‌های اجتماعی جدید، نداشتن درآمد کافی و هزینه‌های رو به رشد، احتمال ابتلاء بیشتری به بیماری‌های روانی دارند.⁽⁹⁾ همچنین مطالعات نشان‌ می‌دهد که اتمسفر و محیط دانشکده‌های دندانپزشکی خود عامل ایجاد استرس در میان دانشجویان است. این استرس ناشی از عوامل بسیار زیادی است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: عوامل آکادمیک شامل دروس بسیار سخت و فضای رقابتی ایجاد شده میان دانشجویان، مسئولیت درمان بیماران و مشکلات آموزشی موجود، به عنوان مثال بیماری کرونا که در سال‌های اخیر مشکلات بسیاری در روند آموزش دانشجویان ایجاد کرده است. همچنین ویژگی‎های جمعیت شناختی (مانند جنس، ترتیب خانوادگی، درآمد، مذهب)، ویژگی‎های اجتماعی (مانند حمایت اجتماعی، مشکلات دوست یابی) و جنبه‎های زندگی تحصیلی (عملکرد تحصیلی، افکار ترک تحصیل) سبب بروز اختلالات روانی در بین دانشجویان
می‏گردد.^{(10 و 11)}

اختلالات روانی به طور مکرر در بین دانشجویان، به ویژه در دانشجویان پزشکی مشاهده شده است ^{(12و‌ 13)}. اختلالات روانی با نرخ شیوع 20 تا 48 درصد، در بین دانشجویان برزیلی گزارش شده است، که این میزان بالاتر از جمعیت عمومی (25-22 درصد) شناسایی شده است.⁽²⁾ مطالعات انجام شده نشان داده است که علائم اضطراب، افسردگی، استرس، فرسودگی شغلی و حتی خطر خودکشی در میان دانشجویان دندانپزشکی وجود دارد.^(2و14) یک مطالعه چند مرکزی که در هفت دانشکده دندانپزشکی اروپایی انجام شد، نشان داد که اختلالات روانپزشکی (36%)، سندرم فرسودگی شغلی (22%) و سایر علائم مرتبط با استرس (34%) با محیط آموزشی منفی مرتبط هستند.⁽¹⁵⁾ شناسایی مشکلات روان‌شناختی و عوامل مرتبط با آن می‌تواند به روش‎های مختلف برای دانشجویان مفید باشد، از بدتر شدن آن جلوگیری کرده و تجربیات مثبت را در طول سال‌های تحصیلی به ارمغان آورد.⁽¹⁶⁾

دانشجویان حوزه‎های سلامت و پزشکی، در طول تحصیل خود استرس‎های زیادی را تحمل می‎کنند. در گروه پزشکی، ارتباط بین طبیعت درس خواندن، شخصیت دانشجویی و استرس‎های روانی واضح است. در حالی که تحقیقات قابل توجهی در زمینه پزشکی انجام شده است، در دندانپزشکی داده‎های کمی وجود دارد. دانشجویان دندانپزشکی در هنگام انجام کار عملی استرس بیش از حدی را تجربه می‎کنند که می‎تواند به نوعی باعث تهدید سلامت روانی و جسمانی دانشجو و بیمار شود، همچنین این امر در افزایش مشکلات روانی دانشجویان تاثیر گذار است^(19-17)، بنابراین هدف از انجام این مطالعه بررسی سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد توسط پرسشنامه SCL-90 بود.

مواد و روش‎ها

این پژوهش براساس طرح پژوهشی شماره 991453 و مجوز کمیته اخلاق شماره

IR.MUMS.DENTISTRY.REC.1399.153 مورد تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار گرفته است.

این مطالعه توصیفی-تحلیلی، بر روی 673 نفر از دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد در طی سال‎های 1400-1399 انجام گرفت. شرکت کنندگان به صورت سرشماری از میان تمام دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد که مشغول به تحصیل بودند، انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل دانشجوی مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد بودن و رضایت داشتن جهت ورود به مطالعه بود، و افرادی که نقص در تکمیل اطلاعات دموگرافیک پرسشنامه داشتند و یا به سوالات کامل پاسخ نداده بودند، از مطالعه حذف شدند. از آنجایی که به دلیل بیماری کووید-19 کلاس‎های دانشکده به صورت مجازی برگزار می‎گردید، پرسشنامه SCL-90-R به دانشجویانی که در دانشکده حضور داشتند (ورودی‌های مهر و بهمن 1394، 1396،1395 و بهمن1397)، به صورت حضوری و کاغذی تحویل داده شد و بقیه دانشجویان (ورودی‎های مهر 1397، مهر و بهمن 1398و 1399) به صورت مجازی و آنلاین پرسشنامه را تکمیل نمودند. قبل از تکمیل پرسشنامه از هر یک از شرکت کننده ها خواسته شد تا فرم رضایت آگاهانه را جهت شرکت در مطالعه تکمیل نمایند.

پرسشنامه SCL-90-R شامل ۹۰ سوال پنج درجه‎ای شامل هیچ، کمی، تا حدی، زیاد و خیلی زیاد است. امتیاز بندی سوال‎های فهرست مذکور به این صورت است که به هیچ: امتیاز صفر، کمی: امتیاز یک، تا حدی: امتیاز دو، زیاد: امتیاز سه و خیلی زیاد: امتیاز چهار تعلق گرفت.این پرسشنامه در پژوهش‎های زیادی در خارج و داخل کشور مورد استفاده قرار گرفته و از روایی بالایی برخوردار بوده است. نسخه فارسی پرسشنامه SCL-90-R در بسیاری از مطالعات تحت اعتبارسنجی و بررسی روایی و پایایی قرار گرفته و به تایید رسیده است. ضریب پایایی پرسشنامه به روش بازآزمایی ۹۷/۰ و حساسیت، ویژگی و کارایی آزمون به ترتیب ۹۴/۰، ۹۸/۰ و 96/0 گزارش شده است.⁽²⁰⁾

برای نمره‎گذاری آزمون جمع نمره‎های به دست آمده از سوال‎های مربوط به هر اختلال، بر تعداد سوال‎های مربوط به همان اختلال تقسیم گردید. به این ترتیب نمره مربوط به هر اختلال به دست آمد. در مرحله بعد نمره کل از تقسیم مجموع نمره‎های به دست آمده از کل پرسشنامه بر 90 به دست می‎آمد. در نهایت وضعیت سلامت روانی هر فرد با توجه به نمره کسب شده در چهار طبقه مشخص گردید: فاقد اختلال روانی (0 تا 1)، اختلال روانی خفیف (1 تا 2)، اختلال روانی متوسط (2 تا 3) و اختلال روانی جدی
(3 به بالا) .⁽²¹⁾ابعاد پرسشنامه SCL-90-R- پرسشنامه SCL-90-R دارای نه بعد می‌باشد:1- بعد شکایت‎های جسمانی: این بعد ناراحتی‎های ناشی از ادراک عملکرد ناسالم بدن است. این اشکال در کارکرد سیستم عصبی خودکار و اجزا تشکیل دهنده آن ظاهر شده و در نتیجه به صورت شکایاتی از عملکرد سیستم قلبی عروقی، گوارشی و تنفسی ابراز می‎شوند. دردهای عضلانی، سردرد و برخی حالات بدنی نشان دهنده اضطراب نیز در این حیطه قرار می‎گیرند.
2-بعد وسواس- اجبار: علائم این اختلال با علائم بالینی وسواس انطباق زیادی دارند. در این اختلال فرد بر افکار، تکانه‎ها و اعمالی تمرکز می‎کند که ناخواسته هستند.3- بعد حساسیت در روابط بین فردی: به احساس عدم کفایت و حقارت فرد، بخصوص در ارتباط با دیگران تکیه می‎کند. دست کم گرفتن خود، احساس عدم آرامش و ناراحتی محسوس در جریان ارتباط با دیگران، از تظاهرات خاص این بعد هستند.4- بعد افسردگی: علائم این بعد شامل خلق و خوی افسرده، بی‎علاقه بودن نسبت به لذت‎های زندگی و از دست دادن انرژی و شوق لازم برای ادامه زندگی، احساس درماندگی و ناامیدی، افکار خودکشی و دیگر جنبه‎های شناختی و جسمانی افسردگی می‎باشند.۵- بعد اضطراب: علائم کلی اضطراب مانند عصبی بودن، تنش، لرزش، احساس ترس ناگهانی و وحشت در این بعد گنجانده شده است. برخی جنبه‎های جسمانی اضطراب نیز در این مجموعه آورده شده‎اند. 6-بعد پرخاشگری: این اختلال نشان دهنده افکار، اعمال و احساس‎هایی است که به دلیل وضعیت خلق منفی ناشی از خشم فرد می‎باشد.
7- بعد ترس مرضی: این بعد در بر گیرنده علائمی از قبیل ترس شدید، مداوم و غیر منطقی نسبت به یک محرک خاص و در نتیجه اجتناب و فرار فرد از آن محرک ویژه می‎باشد.

8-افکار پارانوئیدی: این بعد رفتارهای پارانوئیدی را به عنوان اختلال تفکر مطرح می‎نماید. سوال‎های آن شامل ویژگی‎های اولیه این اختلال مانند برون فکنی، سوءظن، خودبزرگ بینی، خود محوری، ترس از دست دادن استقلال و هذیان می‎باشد. 9- بعد روان پریشی: سوال‎های مربوط به این بعد در برگیرنده روند تدریجی از یک حالت ضعیف بیگانگی اجتماعی تا روان پریشی حاد می‎باشند. همچنین هفت سوال در پرسشنامه آمده است که تحت هیچ یک از ابعاد 9 گانه نمی‎باشند. این سوالات چون از نظر بالینی دارای اهمیت هستند، جزء سوالات آزمون در نظر گرفته شده‎اند و به شاخص‎های کلی آزمون کمک می‎کنند. این سوال‌ها به عنوان یکی از ابعاد آزمون نمره‎گذاری نمی‎شوند ولی در نمره کلی آزمون محاسبه می‎گردند.

پس از جمع‎آوری پرسشنامه‌ها، اطلاعات به دست آمده از طریق نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 20 وارد کامپیوتر شد و رابطه بین متغیرهای مختلف، با آزمون‎های آماری من ویتنی و کروسکال والیس تحلیل شد. سطح معنی‌داری آماری 05/0 در نظر گرفته شد.

پژوهشگران متعهد شدند که از اطلاعات بدست آمده، برای بررسی‎های کلی و فقط برای همین طرح پژوهشی استفاده شود. اطلاعات تمامی دانشجویان شرکت کننده در طرح محرمانه بماند و از ذکر نام یا اشاره به شخصی خاص جلوگیری شود. قبل از تکمیل پرسشنامه از هر یک از شرکت کننده ها خواسته شد تا فرم رضایت آگاهانه را جهت شرکت در مطالعه تکمیل نمایند.

یافته‎ها

در این مطالعه، پرسشنامه SCL-90-R در اختیار 673 نفر از دانشجویان مقطع عمومی دانشکده دندانپزشکی مشهد قرار داده شد، که از این تعداد به 545 پرسشنامه پاسخ داده شده بود و از میان آن‏ها 15 پرسشنامه به دلیل کامل نبودن اطلاعات دموگرافیک یا کامل پاسخ ندادن به سوالات، از مطالعه خارج شدند و در نهایت 530 پرسشنامه
(78/75 درصد کل دانشجویان) مورد بررسی قرار گرفتند، که 6/52 درصد (279 نفر) از آن‌ها زن و 4/47 درصد
(251 نفر) از آن‌ها مرد بودند.

در جدول 1 ، توزیع فراوانی وضعیت سلامت روانی دستیاران تخصصی به تفکیک هر حیطه و نمرات کسب شده در هر حیطه و به صورت کلی بر اساس نمره صفر تا 4 نشان داده شده است، که بر اساس نتایج بدست آمده در کل، 2/30 درصد (160 نفر) دانشجویان نوعی از اختلالات را داشتند، از این تعداد 26 درصد (138 نفر) اختلال جزئی، 8/3 درصد (20 نفر) اختلال متوسط و 4/0 درصد (2 نفر) اختلال جدی داشتند. بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه‎های افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل به ترتیب با 8/53، 5/52 و 7/46 درصد بوده است. همچنین بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بوده است که فقط 4/16 درصد دانشجویان در این حیطه نوعی از اختلالات را نشان دادند.

براساس نتایج بدست آمده در بعد شکایات جسمانی، درصد مردان بدون اختلال نسبت به زنان بدون اختلال بیشتر بوده است و درصد اختلالات جزئی و متوسط در زنان بیشتر از مردان بود. بطور کلی متوسط بعد شکایات جسمانی در زنان نسبت به مردان بطور معنی‎داری بیشتر بود (017/0P=). همچنین 47 درصد زنان و 37/1 درصد مردان نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی در زنان بیشتر از مردان مشاهده گردید. متوسط این بعد در زنان نسبت به مردان بطور معنی‎داری بیشتر بود (010/0P=). 4/20 درصد زنان و 12 درصد مردان نوعی از اختلالات در بعد ترس مرضی را داشتند. درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی در زنان بیشتر از مردان بود. متوسط این بعد در زنان نسبت به مردان بطور معنی‎داری بیشتر بود (006/0P=). در حیطه وسواس و اجبار (891/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (070/0P=)، اضطراب (383/0P=)، پرخاشگری (703/0P=)، افکار پارانوئیدی (768/0P=) و روان‌پریشی (919/0P=) اختلاف معنی‎داری بین زنان و مردان مشاهده نشد. درکل، 8/34 درصد زنان و 1/25 درصد مردان نوعی از اختلالات را داشتند. در مردان، فردی با اختلال جدی مشاهده نشد. زنان نسبت به مردان درصد اختلالات جزئی، متوسط و جدی بیشتری داشتند. همچنین متوسط نمره کل، در زنان نسبت به مردان بطور معنی‎داری بیشتر بود (012/0P=) (جدول 2).

متأهلین نسبت به مجردین در اختلال جزئی و اختلال متوسط درصد بالاتری داشتند. در متأهلین کسی اختلال جدی نداشت اما در 2 نفر از مجردین اختلال جدی مشاهده گردید. نیمی از مجردین و 6/32 درصد متأهلین نوعی از اختلالات را در بعد حساسیت در روابط متقابل داشتند. اختلالات جزئی، متوسط و جدی در مجردین بیشتر از متأهلین بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی‎داری بیشتر بود (006/0P=). 2/45 درصد مجردین و 8/27 درصد متأهلین نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد مجردین و در اختلالات جدی درصد متأهلین بیشتر بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی‎داری بیشتر بود (009/0P=). همچنین در بعد افکار پارانوئیدی در اختلالات جزئی و متوسط درصد مجردین و در اختلالات جدی درصد متأهلین بیشتر بود. متوسط این بعد در مجردین نسبت به متأهلین بطور معنی داری بیشتر بود (001/0P<) در حیطه شکایات جسمانی (276/0P=)، وسواس و اجبار (197/0P=)، اضطراب (801/0P=)، پرخاشگری (740/0P=)، ترس مرضی (778/0P=) و
روان‌پریشی (209/0P=) اختلاف معنی‎داری بین متأهلین و مجردین مشاهده نشد. درکل، 4/31 درصد مجردین و 4/24 درصد متأهلین نوعی از اختلالات را داشتند. در متأهلین، فردی با اختلال جدی وجود نداشت. درصد اختلالات جزئی و جدی در مجردین بیشتر از متأهلین بود. متوسط نمره کل، در مجردین (35/1) نسبت به متأهلین (31/1) بیشتر بود اما اختلاف معنی‎داری مشاهده نشد (283/0P=) (جدول 2).

29 درصد ساکنین خوابگاه و 3/38 درصد ساکنین منزل شخصی نوعی از اختلالات در بعد پرخاشگری را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد ساکنین خوابگاه کمتر و در اختلالات جدی درصد ساکنین منزل شخصی و خوابگاه برابر بود. متوسط این بعد در ساکنین خوابگاه نسبت به ساکنین منزل شخصی بطور معنی داری کمتر بود (049/0P=). در حیطه شکایات جسمانی (493/0P=)، وسواس و اجبار (811/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (793/0P=)، افسردگی (162/0P=)، اضطراب (434/0P=)، ترس مرضی (458/0P=)، افکار پارانوئیدی (399/0P=) و روان پریشی (728/0P=) اختلاف معنی‎داری بین ساکنین منزل شخصی و ساکنین خوابگاه مشاهده نشد. متوسط نمره کل، در ساکنین منزل شخصی (35/1) نسبت به ساکنین خوابگاه (33/1) بیشتر بود اما مقدار اختلاف معنی‏دار نبود (728/0P=) (جدول 2).

8/45 درصد از افراد ورودی مهر و 2/36 درصد از ورودی‌های بهمن نوعی از اختلالات در بعد افسردگی را داشتند. در اختلالات جزئی و متوسط درصد ورودی‌های مهر و در اختلالات جدی درصد ورودی های بهمن بیشتر بود. متوسط این بعد در ورودی‌های مهر نسبت به
ورودی‌های بهمن بطور معنی‎داری بیشتر بود (025/0P=). در حیطه شکایات جسمانی (481/0P=)، وسواس و اجبار (084/0P=)، حساسیت در روابط متقابل (802/0P=)، اضطراب (913/0P=)، پرخاشگری (615/0P=)، ترس مرضی (750/0P=)، افکار پارانوئیدی (437/0P=) و روان پریشی (143/0P=) اختلاف معنی‎داری بین منزل شخصی و ساکنین خوابگاه مشاهده نشد. متوسط نمره کل، در ورودی‎های مهر (37/1) نسبت به ورودی‎های بهمن (31/1) بیشتر بود اما این مقدار، اختلاف معنی‎داری نداشت (222/0=P) (جدول 2).

بیشتر از نصف ورودی‏های 1397 و 1399 و کمتر از نصف ورودی‎های 1394، 1395 و 1396 و نیمی از ورودی 1398، نوعی از اختلالات را در بعد حساسیت در روابط متقابل داشتند. فقط در ورودی‎های 1399 فردی با اختلال‌جدی مشاهده‌ نشد. متوسط این بعد بین ورودی‎های سال‎های مختلف دارای اختلاف معنی‎داری بود (010/0P=). کمترین و بیشترین اختلالات افکار پارانوئیدی، به ترتیب مربوط به ورودی‎های 1394 و 1399 با 7/33 درصد و 6/72 درصد بود. فقط در ورودی‎های 1396، اختلالات جدی وجود نداشت. متوسط این بعد بین ورودی‎های مختلف بطور معنی‎داری متفاوت بود (001/0P<).

در حیطه شکایات جسمانی (279/0P=)، وسواس و اجبار (825/0P=)، افسردگی (724/0P=)، اضطراب (510/0P=)، پرخاشگری (603/0P=)، ترس مرضی (870/0P=) و روان پریشی (778/0P=) اختلاف معنی‎داری بین ورودی‏های مختلف مشاهده نشد. در کل، کمترین و بیشترین نوع اختلالات، به ترتیب مربوط به ورودی‎های 1396 و 1398 با 9/26 درصد و 6/32 درصد بود. فقط در ورودی‎های 1394 و 1395، اختلالات جدی وجود داشت. با وجود اینکه در ورودی‎های 1399 و 1398 نسبت به ورودی‎های قدیمی‌تر اختلالات بیشتری مشاهده شد، اما متوسط نمره کل اختلالات، در ورودی‎های مختلف دارای اختلاف معنی‎داری نبود (961/0P=) (جدول 3).

جدول1: توزیع فراوانی وضعیت سلامت روانی دانشجویان عمومی به تفکیک هر حیطه و بطور کلی (تعداد: 530)

حیطه	بدون اختلال تعداد(درصد)	اختلال جزئی تعداد(درصد)	اختلال متوسط تعداد(درصد)	اختلال جدی تعداد(درصد)	انحراف معیار ± میانگین
شکایات جسمانی	406(76/6)	101(19/1)	21(4)	2(0/4)	1/3±0/6
وسواس و اجبار	252(47/5)	208(39/2)	62(11/7)	8(1/5)	1/7±0/7
حساسیت در روابط متقابل	282(53/3)	188(35/5)	50(9/5)	9(1/7)	1/6±0/7
افسردگی	306(57/7)	166(31/3)	49(9/2)	9(1/7)	1/5±0/7
اضطراب	404(76/2)	105(19/8)	18(3/4)	3(0/6)	1/3±0/6
پرخاشگری	339(64)	134(25/3)	45(8/5)	12(2/3)	1/5±0/7
ترس مرضی	443(83/6)	76(14/3)	9(1/7)	2(0/4)	1/2±0/5
افکار پارانوئیدی	245(46/2)	203(38/3)	71(13/4)	11(2/1)	1/7±0/8
روان پریشی	415(78/3)	101(19/1)	13(2/5)	1(0/2)	1/2±0/5
نمره کل	370(69/8)	138(26/0)	20(3/8)	2(0/4)	1/3±0/6

جدول 2: میانگین نمره هر حیطه و نمره کل پرسشنامه بر اساس اطلاعات دموگرافیک

حیطه

شکایات جسمانی

وسواس و اجبار

حساسیت در روابط متقابل

افسردگی

اضطراب

پرخاشگری

ترس مرضی

افکار پارانوئیدی

روان پریشی

نمره کل

جنس

زن

34/1

69/1

66/1

64/1

30/1

51/1

25/1

72/1

26/1

41/1

مرد

21/1

65/1

52/1

45/1

26/1

47/1

12/1

70/1

23/1

28/1

نتیجه آزمون من ویتنی

P-value

38/2

14/0

81/1

59/2

87/0

38/0

73/2

30/0

10/0

50/2

017/0

891/0

070/0

010/0

383/0

703/0

006/0

768/0

919/0

012/0

وضعیت تاهل (میانگین نمره)

مجرد

27/1

69/1

63/1

58/1

28/1

49/1

19/1

76/1

26/1

35/1

متاهل

33/1

59/1

42/1

41/1

31/1

48/1

17/1

49/1

19/1

31/1

نتیجه آزمون من ویتنی

09/1

29/1

74/2

61/2

25/0

33/0

28/0

61/3

26/1

07/1

P-value

276/0

197/0

006/0

009/0

801/0

740/0

778/0

<001/0

209/0

283/0

محل سکونت

خوابگاه

25/1

66/1

57/1

46/1

24/1

39/1

15/1

75/1

25/1

33/1

منزل شخصی

29/1

68/1

60/1

58/1

30/1

52/1

20/1

70/1

24/1

35/1

نتیجه آزمون من ویتنی

68/0

24/0

26/0

40/1

78/0

97/1

74/0

84/0

35/0

P-value

493/0

811/0

793/0

162/0

434/0

049/0

458/0

399/0

728/0

ورودی

مهر

29/1

71/1

61/1

60/1

28/1

51/1

19/1

73/1

26/1

37/1

بهمن

27/1

60/1

58/1

46/1

28/1

46/1

18/1

69/1

22/1

31/1

نتیجه آزمون من ویتنی

70/0

73/1

25/0

24/2

11/0

50/0

32/0

78/0

46/1

22/1

P-value

481/0

084/0

802/0

025/0

913/0

615/0

750/0

437/0

143/0

222/0

جدول 3: مقایسه توزیع فراوانی نمره هر حیطه و نمره کل پرسشنامه بر اساس سال ورودی دانشجویان

حیطه

شکایات جسمانی

وسواس و اجبار

حساسیت در روابط متقابل

افسردگی

اضطراب

پرخاشگری

ترس مرضی

افکار پارانوئیدی

روان پریشی

نمره کل

سال‌ورود (میانگین نمره)

1394

34/1

73/1

41/1

48/1

38/1

46/1

23/1

45/1

26/1

38/1

1395

42/1

74/1

57/1

56/1

31/1

48/1

19/1

71/1

21/1

37/1

1396

20/1

56/1

58/1

54/1

22/1

44/1

13/1

67/1

27/1

28/1

1397

22/1

66/1

73/1

57/1

26/1

61/1

18/1

77/1

19/1

35/1

1398

26/1

67/1

63/1

29/1

49/1

21/1

77/1

27/1

36/1

1399

25/1

65/1

68/1

45/1

20/1

48/1

19/1

96/1

27/1

35/1

نتیجه آزمون

کروسکال والیس

Χ²

29/6

17/2

15/00

2/85

4/28

3/63

1/85

26/32

1/38

1/02

P-value

279/0

825/0

010/0

724/0

51/0

603/0

870/0

<001/0

778/0

961/0

بحث

دانشجویان از اقشار مستعد، برگزیده جامعه و سازندگان فردای کشور می‎باشند، بنابراین سلامت روان آنان از اهمیت ویژه‎ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی برخوردار است. بر همین اساس در این مطالعه وضعیت سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد را مورد بررسی قرار دادیم. بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعه بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه‎های افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بوده است که این افراد نوعی از اختلالات را داشتند. بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. نمره کل پرسشنامه نشان دهنده بروز اختلالات روانی بیشتر در زنان نسبت به مردان بود، ولی از نظر تاهل، محل سکونت، نیمسال ورودی و سال ورودی در نمره کل اختلاف معنی‎داری مشاهده نشد. به طور خاص زنان در سه حیطه شکایات جسمانی، افسردگی و ترس مرضی نمره بالاتری نسبت به مردان کسب کردند و اختلاف معنی‎داری با مردان داشتند. مجردین نمره بالاتری را در زمینه حساسیت در روابط متقابل، افسردگی و افکار پارانوئیدی کسب کرده بودند و وضعیت بدتری داشتند و در این سه حیطه اختلاف معنی‎داری با متأهلین داشتند. ساکنین منزل شخصی در حیطه پرخاشگری نمره بیشتری کسب کردند و اختلاف معنی‎داری با ساکنین خوابگاه داشتند. ورودی‎های مهر در حیطه افسردگی اختلاف معنی‎داری با ورودی‎های بهمن داشتند. متوسط نمره حساسیت در روابط متقابل در ورودی های 1394 (دانشجویان سال آخر) نسبت به ورودی‎های 1397 و 1399 بطور معنی‎داری کمتر بود، همچنین متوسط نمره افکار پارانوئیدی در ورودی 1394 نسبت به ورودی‎های 1398 و 1399 بطور معنی‎داری کمتر بود.در مطالعه مروری سیستماتیک که 195 مطالعه را مورد بررسی قرار داده بود، میزان شیوع اختلال روانی را در دانشجویان دندانپزشکی 3/18 درصد گزارش کرد⁽²²⁾ و در انگلستان این میزان 29 درصد⁽¹⁹⁾ نشان داده شد. مشابه مطالعه حاضر، میزان اختلال روانی در دانشجویان پزشکی یزد 9/30 درصد⁽²¹⁾، دانشجویان پزشکی رفسنجان 5/39 درصد⁽²³⁾ و دانشجویان پزشکی همدان 9/33 درصد⁽⁷⁾ گزارش شده است. این درحالی است که دانشگاه علوم پزشکی ایران میزان اختلال روانی را در دانشجویان پزشکی 6/42 درصد،⁽²⁴⁾ علوم پزشکی کاشان 6/52 درصد⁽²⁵⁾ و علوم پزشکی مازندران 8/51 درصد گزارش کرده‎اند.⁽²⁶⁾ علت این تفاوت گسترده می‎تواند به دلیل استفاده از پرسشنامه‏های دیگری نظیر GHQ-28، حجم نمونه و روش‎های نمونه‎گیری متفاوت و همچنین بررسی دانشجویان از رشته‎های مختلف باشد. تفاوت در شرایط فردی و محیطی را هم باید در نظر گرفت. از طرفی، تعداد زیادی از مردم تمایلی به بیان مشکلات روانی خود ندارند که این موضوع می‎تواند جواب‌‏های آزمون را تحت تاثیر قرار دهد.⁽²⁷⁾

میانگین نمره کل سلامت روانی و میزان اختلال روانی دانشجویان دندانپزشکی در سایر مطالعات از جمله دانشجویان نیوزلند7/0 تا 2/1⁽²⁸⁾ و دانشجویان اسپانیا
4/0 تا 1⁽²⁹⁾ بوده است. در ایران، برای دانشجویان علوم پزشکی همدان 81/0⁽⁷⁾، و برای دانشجویان پزشکی دانشگاه ایران 55/0 اعلام کرده‌‎اند.⁽³⁰⁾ همچنین مطالعه انجام شده بر روی دانشجویان علوم پزشکی اهواز نشان داد نمره کل سلامت روانی 32/0 تا 47/0 می‎باشد که 69 درصد فاقد اختلال روانی و 7/27 درصد دارای اختلال روانی خفیف
بودند.⁽³¹⁾ بنابراین به نظر می‎رسد که با توجه به اکثر مطالعات، اختلال روانی در بین دانشجویان دندانپزشکی خفیف باشد، ولی باید به این نکته توجه داشت که شیوع بالای استرس روانی در دانشجویان دندانپزشکی می‎تواند زمینه را برای بروز بیشتر افسردگی و اضطراب در این دانشجویان افزایش دهد.⁽¹⁹⁾^.

بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر، بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه‎های افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بود که این افراد نوعی از اختلالات را داشتند. بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. Sedighi و همکارانش⁽²³⁾ بدترین وضیعت را برای دانشجویان پزشکی، افکار پارانوئیدی و روان پریشی عنوان کردند. در مطالعه‎ای دیگر در رفسنجان، شایع‎ترین اختلالات را در دانشجویان پرستاری، مامایی و پیراپزشکی به ترتیب، افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل و بهترین وضعیت دانشجویان را در حیطه اضطراب گزارش کردند.⁽³²⁾ همچنین برای دانشجویان علوم پزشکی گلستان افکار پارانوئیدی، افسردگی و وسواس و اجبار به عنوان شایع‎ترین اختلالات و حیطه ترس مرضی به عنوان بهترین وضعیت دانشجویان گزارش شده است.⁽³³⁾ برای دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی یزد شایع‎ترین اختلالات به ترتیب افکار پارانوئیدی، حساسیت در روابط متقابل و وسواس و اجبار و کم ترین شیوع را در حیطه ترس مرضی بیان کرده‎اند.⁽²⁵⁾ باید توجه داشت که تفاوت شرایط فردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‎تواند بروز اختلالات روانی را در دانشجویان تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، میزان آگاهی افراد از علائم اختلال روانی و میزان دسترسی به خدمات مشاوره‎ای نیز متفاوت است که می‎تواند در نتایج به دست آمده از مطالعات تأثیرگذار باشد.⁽³⁴⁾

فاکتورهای دموگرافیک مانند جنس و عوامل محیطی مانند محل اقامت، سال تحصیلی، دوره امتحانات، نمرات و تفاوت‎های فرهنگی نیز می‎تواند بر روی سطح استرس و ناراحتی روانی دانشجویان دندانپزشکی تاثیرگذار باشند.⁽³⁵⁾ در همین راستا نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر نشان داد که نمره کل پرسشنامه اختلالات روانی، تنها از نظر جنس معنی‎دار بوده است، که نشان دهنده این است که بروز اختلالات روانی در زنان نسبت به مردان بیشتر می‎باشد. مشابه با نتایج مطالعه حاضر بروز اختلالات روانی در دانشجویان زن دانشگاه علوم پزشکی مازندران⁽²⁶⁾ و علوم پزشکی گستان⁽³⁶⁾ به طور معنی‎داری بیشتر از دانشجویان مرد بوده است. همچنین بر اساس مطالعات انجام شده نمره کل اختلالات روانی در دانشجویان دندانپزشکی زن در کلمبیا ⁽³⁷⁾، برزیل⁽²⁾، شمال شرقی برزیل⁽³⁸⁾ و اتیوپی⁽³⁹⁾ بیشتر از دانشجویان دندانپزشکی مرد بوده است. با این حال در دانشجویان علوم پزشکی یزد⁽²¹⁾ و دانشجویان علوم پزشکی همدان⁽⁴⁰⁾ اختلاف معنی‎داری بین جنس و شیوع اختلالات روانی مشاهده نکردند. در تحقیقات مشابه با مطالعه حاضر از ابزار مشابه (SCL-90-R) در ایران و سایر نقاط جهان استفاده کرده بودند. به طور کلی باید به این نکته توجه کرد که بیان احساسات توسط زنان بیشتر از مردان می‎باشد و این یافته نباید به ویژگی‏های محیط آموزش دندانپزشکی نسبت داده شود. البته این تفاوت می‎تواند به علت تفاوت‎های جنس در جوامع مختلف به خصوص جامعه ما نیز باشد.

در ارتباط با تاثیر وضیعت تاهل بر وضیعت سلامت دانشجویان دندانپزشکی، اختلافات قابل توجهی مشاهده می‎شود. به طور مثال در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گلستان اختلالات روانی در افراد مجرد به طور معنی‎داری بیشتر بوده است.⁽³⁶⁾ این اتفاق می‎تواند به علت بهره‎مندی از حمایت اجتماعی و ایجاد ثبات بیشتر در وضعیت اجتماعی و روانی دانشجویان متأهل باشد. با اینحال افراد متأهل دشواری‎های بیشتری برای زندگی مثل تهیه مسکن و همچنین مشکلات اقتصادی وسیع‎تر را تجربه می‎کنند، بنابراین بیشتر از مجردین مستعد ابتلا به اختلالات روانی می‌باشند. این در حالی است که همراستا با مطالعه حاضر در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی⁽⁴¹⁾ و دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی یزد⁽²¹⁾ تفاوت معنی‎داری در شیوع اختلالات روانی بر اساس وضعیت تأهل مشاهده نشد. یافته‎های مربوط به نقش محافظتی یا زیان‌آور عوامل غیردانشگاهی مانند وضعیت تأهل و وضعیت مالی در این مطالعه درحالت کلی معنی‎دار نبوده است. اگرچه بنظر می‎رسد که مطالعات حرفه‎ای در ارتباط با بافت اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی نیز باید صورت گیرد. عواملی مانند مشکلات مالی ممکن است فشارهای بیشتری را بر دانشجویان وارد کنند و مضر باشند. در حالی که برخی از محققان معتقدند ازدواج و تربیت فرزندان در دوران تحصیل می‎تواند یک عامل استرس‎زا باشد، برخی دیگر گزارش کرده‎اند که مجرد بودن یک عامل استرس‎زا است.⁽⁴²⁾

در این مطالعه مقایسه دانشجویان ورودی مهر و بهمن به دلیل تفاوت در نوع سهمیه پذیرش و اینکه اغلب وضعیت مالی ورودی‎های بهمن (دانشجویان بین الملل) بهتر است، انجام گرفت که بین دو ورودی و همچنین بین سال تحصیلی دانشجویان با سلامت روان آن‏ها اختلاف معنی‎داری مشاهده نشد. Divaris و همکارانش در تحقیق خود بیان کردند که میزان اختلالات روانی در دانشجویان دندانپزشکی با شرایط اجتماعی- اقتصادی بالاتر، کمتر از سایر دانشجویان است.⁽³⁷⁾ با این حال همراستا با مطالعه حاضر در مطالعه‏ای که بر روی دانشجویان پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران انجام گرفت، عنوان کردند که وضعیت اقتصادی، محل اقامت و سال تحصیلی بر روی نمرات سلامت روانی تاثیری ندارد.⁽⁸⁾ همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر مقایسه نمره بین ساکنین خوابگاه و منزل شخصی نشان داد که در نمره کلی تفاوت معنی‎داری وجود ندارد و فقط در یک حیطه پرخاشگری، ساکنین منزل شخصی به طور معنی‎داری نمره بیشتری کسب نمودند. نتایج سایر مطالعات نشان داد که در دانشگاه تهران، ساکنین منزل شخصی از سلامت روانی بالاتری بهره‌مند بوده‎اند.⁽⁴³⁾ همچنین در میان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گلستان اختلال افکار پارانوئیدی در ساکنین خوابگاه بیشتر مشاهده شده است.⁽³³⁾ Tabrizizadeh و همکارانش⁽²¹⁾ نشان دادند که سلامت روانی بین دانشجویان بومی و غیر بومی تفاوت معنی‎داری ندارد. همچنین Hadavi و همکاران⁽⁴⁴⁾ هم بیان کردند که بین محل سکونت و شیوع اختلالات روانی تفاوت معنی‎داری وجود ندارد، اما در دانشجویان سال اول نسبت به سال آخر، به طور معناداری شیوع اختلالات روانشناختی بیشتر است و دلیل آن را هم آشنا نبودن با محیط دانشگاه، عدم علاقه به رشته قبولی و دوری از خانواده برشمردند. البته باید به این نکته هم توجه داشت که دانشجویان ساکن خوابگاه، به دلیل زندگی در کنار افرادی با فرهنگ‎های مختلف، دوری از خانواده و نداشتن حمایت‎های عاطفی دچار مشکلات بیشتری بوده و آسیب پذیرتر می‎باشند.⁽²¹⁾

متوسط نمره حساسیت در روابط متقابل در ورودی 1394 (دانشجویان سال آخر) نسبت به ورودی‌های 1397 و 1399 بطور معنی‎داری کمتر بود و بین سایر ورودی‎‌ها تفاوت معنی‎داری مشاهده نشد. همچنین متوسط نمره افکار پارانوئیدی در ورودی 1394 نسبت به ورودی‎های 1398 و 1399 به طور معنی‎داری کمتر بود و بین سایر ورودی‎‌ها تفاوت معنی‎داری وجود نداشت. شاید بتوان این گونه برداشت کرد که هر چه فرد سال‎های بیشتری را در دانشگاه حضور داشته باشد، در روابط متقابل به بلوغ بیشتری می‎رسد و به دیگران با دید بازتری نگاه می‎کند و افکار پارانوئیدی و سوظن کمتری را خواهد داشت؛ اما برای استنباط‎های بهتر نیاز به مطالعات طولی است که وضعیت یک فرد را در سال‎های مختلف مورد بررسی قرار دهد. میزان ناراحتی روانی در دانشجویان سال بالاتر دندانپزشکی در دانشگاه کلمبیا، بدون در نظر گرفتن پارامترهای خارج دانشگاهی، بیشتر از دانشجویان سال‌های پایین‎تر بوده است.⁽³⁷⁾ ممکن است علت احتمالی افزایش اختلالات مربوط به ماهیت تجمعی استرس در طول زمان باشد، همچنین دانشجویان سال بالاتر ممکن است حواس پرتی‎های غیر دانشگاهی بیشتری داشته باشند که می‎تواند سلامت روان این دانشجویان را تحت تاثیر قرار
دهد.^{(46 و 45)}

از جمله محدودیت‏های این مطالعه انجام این مطالعه بر روی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که قابل تعمیم به دانشجویان دندانپزشکی کشور نمی‎باشد. در اطلاعات دموگرافیک ابتدای پرسشنامه، نوع سهمیه پذیرش جهت بررسی و مقایسه سلامت روان در دانشجویان با سهمیه‎های پذیرش مختلف مانند ایثارگران، آزاد (مناطق)، بین الملل و هیئت علمی قرار گرفت؛ اما به دلیل عدم مشارکت دانشجویان و عدم پاسخگویی درست آن‎ها، بررسی این مورد انجام نشد و فقط به بررسی و مقایسه ورودی‎های مهر و بهمن که سهمیه پذیرش متفاوتی داشتند، پرداخته شد. در نهایت، استنباط ما با توجه به تفاوت در سطوح اختلالات روانی بر اساس سطح مطالعه و مشاهدات مقطعی بوده است تا داده‌های طولی، بنابراین، باید با احتیاط تفسیر شوند. بهتر است مطالعات طولی آینده‌نگر صورت گیرد تا محققین را قادر ‌سازد تا استنتاج‌های قوی‌تری در مورد روند بیماری‌های روان‌شناختی در مراحل آموزش دندانپزشکی داشته باشند.

نتیجه‎گیری

بررسی روانپزشکی دانشجویان به جهت آن که می‎تواند در آموزش و فراگیری موثر آن‏ها حائز اهمیت باشد، مورد توجه خاصی قرار گرفته است، بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعه سلامت روانی دانشجویان دندانپزشکی تنها با جنس آن‎ها رابطه معنی‎داری داشته و با وضعیت تاهل، محل سکونت، نیمسال ورودی و سال ورود به دانشگاه رابطه معنی‎داری مشاهده نشد. همچنین بدترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه‎های افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار و حساسیت در روابط متقابل بود و بهترین وضعیت دانشجویان مربوط به حیطه ترس مرضی بود. از آنجایی که مشکلات مالی و اقتصادی می‎تواند تاثیر منفی بر سلامت روان دانشجویان داشته باشد، پیشنهاد می‌شود که دانشگاه‎های مختلف در استان‏های مختلف توجه ویژه‌‎ای به شرایط اجتماعی و اقتصادی دانشجویان دندانپزشکی داشته باشند و مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

تقدیر و تشکر

بدینوسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد حمایت مالی این طرح را بر عهده داشته اند،قدردانی می گردد.این مقاله حاصل پایان نامه دوره دکترای عمومی است که به شماره 991453 در دانشکده داندانپزشکی مشهد به ثبت رسیده است.

SCL-90

دروگاتیس، لیپمن و کوری

در زیر فهرستی از مسایل و مشکلاتی که معمولاً مردم با آنها روبرو هستند آمده است. لطفاً به هر یک از آنها با دقت توجه نموده و مشخص کنید که آن مسئله یا مشکل در طول یک هفته گذشته چقدر باعث ناراحتی شما شده است. پاسخ خود را در یکی از چهارگوش‌های هرگز (صفر)، کمی (یک)، تا حدی (دو)، زیاد (سه) و خیلی زیاد (چهار)، با زدن علامت × در برگه پاسخنامه مشخص کنید.

آیا در یک هفته گذشته سردرد داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، عصبی بوده‌اید و از داخل بدن احساس لرزش کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، افکار، عقاید، یا کلمات ناخوشایند و نامربوطی مرتباً وارد ذهن شما می‌شده‌اند، که رهایتان نکنند؟
آیا در یک هفته گذشته، دچار ضعف و بی‌حالی، یا سرگیجه شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته،نسبت به امور جنسی بی‌میل شده، و یا از نزدیکی لذت نمی‌برده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته،ایرادگیر و بهانه‌جو شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این اعتقاد را داشته‌اید که شخص دیگری می‌تواند افکار شما را از دور کنترل کند؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که دیگران باعث ناراحتی‌ها و گرفتاری‌های شما هستند؟
آیا در یک هفته گذشته، فراموشکار شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، در کارها بی‌توجه و بی‌دقت شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، دلخور و یا عصبی شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، در ناحیه قلب یا سینه، درد داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، از رفتن به جاهای باز یا خیابان احساس ترس کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که زور و بنیه سابق را ندارید و زود خسته می‌شوید؟
آیا در یک هفته گذشته، این فکر به ذهنتان آمده که به زندگی خود خاتمه دهید؟
آیا در یک هفته گذشته، صداهایی بگوشتان می‌آمده که دیگران نمی‌توانستند آنها را بشنوند؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس لرزش در اندام خود داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که به بیشتر مردم نمی‌شود اعتماد کرد؟
آیا در یک هفته گذشته، بی‌اشتها شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، شده زود به گریه بیفتید؟
آیا در یک هفته گذشته، در برابر زن‌ها (یا مردها) احساس خجالت کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که در یک بن‌بست گیر کرده‌اید و راه پس و پیش ندارید؟
آیا در یک هفته گذشته، شده ناگهانی و بدون دلیل دچار ترس شوید؟
آیا در یک هفته گذشته، طوری عصبانی شده‌اید که نتوانید جلو خودتان را بگیرید (به اصطلاح از کوره در رفته‌اید)؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس که بترسید تنها از خانه بیرون بروید را داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، برای هر چیز کوچکی خود را سرزنش کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، کمر درد داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که کارهایتان پیشرفت نمی‌کند؟ (مثل این که گره در کارتان افتاده است)
آیا در یک هفته گذشته، احساس «تنها بودن» داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس غمگینی داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، سر هر چیزی، زیاد نگران و دلواپس شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، نسبت به همه چیز بی‌علاقه شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس ترس داشته‌اید؟
آیا از هفته گذشته تا به امروز حساس و زودرنج شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که سایرین از افکار خصوصی شما که به کسی نگفته‌اید با خبر می‌شوند؟
آیا در یک هفته گذشته، این اعتقاد را داشته‌اید که دیگران شما را درک نمی‌کنند و یا با شما همدردی نمی‌کنند؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که مردم نسبت به شما مهربان نیستند یا شما را دوست ندارند؟
آیا در یک هفته گذشته، مجبور بوده‌اید برای این که کارها را درست انجام دهید آهسته کار کنید؟
آیا در یک هفته گذشته، تپش قلب داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، حالت تهوع یا دل بهم خوردگی داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس حقارت داشته‌اید، یا خود را از دیگران کمتر یا پایین‌تر حس کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس درد و کوفتگی در عضلات بدنتان داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که دیگران شما را زیر نظر دارند یا درباره شما حرف می‌زنند؟
آیا در یک هفته گذشته، در بخواب رفتن مشکل داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، وقتی کاری را انجام می‌داده‌اید مجبور بوده‌اید آن را چند بار تکرار کنید تا مطمئن شوید درست انجام داده‌اید؟ مثلاً در را چند بار امتحان کنید که ببینید بسته است یا خیر؟
آیا در یک هفته گذشته، در تصمیم‌ گرفتن مشکل داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، از مسافرت با اتوبوس یا قطار احساس ترس کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس تنگی نفس داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، دچار حالت گر گرفتگی، یا سرما شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، مجبور بوده‌اید بعضی کارها را نکنید یا بعضی جاها نروید یا دست به بعضی چیزها نزنید، برای این که از آنها ترس داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، اتفاق افتاده که حس کنید مغزتان کار نمی‌کند؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید بدنتان خواب می‌رود و یا گز گز (مور مور) می‌شود؟
آیا در یک هفته گذشته، در گلو احساس گرفتگی کرده‌اید، مثل این که چیزی در گلویتان گیر کرده باشد؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که نسبت به آینده امید خود را از دست داده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، تمرکز حواس نداشته‌اید؟ یعنی در جمع کردن حواس خود روی کارها مشکل داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، در بعضی از قسمت‌های بدن خود احساس ضعف و سستی داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، دچار فشارهای روحی و گرفتگی بوده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، در دست‌ها و پاها احساس سنگینی کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، زیاد به فکر مرگ و مردن بوده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، پرخوری داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، وقتی مردم به شما نگاه می‌کردند یا درباره شما حرف می‌زدند احساس ناراحتی می‌کردید؟
آیا در یک هفته گذشته، افکاری به ذهنتان آمده که حس کنید مال خودتان نیست و دیگران آنها را توی مغز شما گذاشته‌اند؟
آیا در یک هفته گذشته، در خود میل شدیدی به آزار رساندن و زدن دیگران احساس کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، بعضی صبح‌ها زودتر از حد معمول بیدار شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، مجبور بوده‌اید بعضی کارها مانند شستن، شمردن و دست زدن به اشیاء را تکرار کنید؟
آیا در یک هفته گذشته، دچار بدخوابی بوده‌اید و یا چندین بار در شب از خواب بیدار شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، میل شدیدی به شکستن اشیاء و خرد کردن آنها داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که دارای افکار و عقایدی هستید که مخصوص خودتان است و دیگران آن
عقایدو افکار را ندارند؟
آیا در یک هفته گذشته، در موقع روبرو شدن با دیگران زیاد از حد به رفتار و حرکات خود توجه داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، وقتی در جمع مردم بوده‌اید مانند بازار و مهمانی‌ها احساس ناراحتی کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، حتی انجام کارهای کوچک برایتان سخت و مشکل بوده است؟
آیا در یک هفته گذشته، دچار هراس و وحشت‌زدگی شده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، در مقابل دیگران یا در جمع از اینکه چیزی بخورید احساس ناراحتی کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، با مردم جر و بحث و درگیری داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، از تنها ماندن ترس و واهمه داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که دیگران ارزشی برای کارهایتان قائل نیستند؟
آیا در یک هفته گذشته، حتی وقتی با دیگران بوده‌اید احساس تنهایی داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، گاهی طوری ناراحت و بی‌قرار شده‌اید که نتوانید یک جا آرام بگیرید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس بی‌مصرفی و بدرد نخوردن داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که اتفاق بدی برایتان خواهد افتاد؟
آیا در یک هفته گذشته، داد و فریاد راه انداخته‌اید و یا چیزهایی را پرتاب کرده‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، ترس از افتادن و از حال رفتن در کوچه، خیابان و یا در انظار مردم داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، از این که اگر به دیگران رو بدهید از شما سوء استفاده خواهند کرد، ترس داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، درباره امور جنسی افکاری داشته‌اید که شما را نگران کند؟
آیا در یک هفته گذشته، این اعتقاد را داشته‌اید که به خاطر گناهانی که مرتکب شده‌اید مستوجب تنبیه و مجازات هستید؟
آیا در یک هفته گذشته، افکار و تصورات ترس‌آمیز داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، این احساس را داشته‌اید که عیب و نقص مهمی در بدنتان پیدا شده است؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که در این دنیا با کسی صمیمی نیستید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس گناه و تقصیر داشته‌اید؟
آیا در یک هفته گذشته، احساس کرده‌اید که دچار بیماری فکری شده‌اید؟

فرم 25 سؤالی این پرسشنامه نیز موجود است.

پاسخنامه SCL-90-R

هیچ

کمی

تاحدی

زیاد

بشدت

هیچ

کمی

تاحدی

زیاد

بشدت

هیچ

کمی

تاحدی

زیاد

بشدت

کلید آزمون SCL-90

اختلال روانی	شماره سؤالات
افسردگی	5، 14، 15، 19، 20، 22، 26، 29، 30، 31، 33، 44، 54، 59
اضطراب	2، 17، 23، 33، 39، 57، 66، 73، 78
خودبیمارانگاری	1، 4، 12، 47، 40، 42، 49، 52، 53، 56، 58
وسواس	3، 9، 10، 28، 38، 45، 49، 51، 55، 65
حساسیت بین فردی	6، 21، 34، 36، 37، 41، 61، 69، 73
پرخاشگری	11، 24، 63، 67، 74، 81
پارانویا	8، 18، 43، 68، 76، 83
فوبیا	13، 25، 47، 50، 70، 75، 82
روان‌پریشی	7، 16، 35، 62، 77، 80، 84، 85، 87، 88، 90

مراجع

Arrieta-Vergara K, Fortich-Mesa N, Tirado-Amador L, Simancas-Pallares M. Common mental disorders and associated factors in dental students from Cartagena, Colombia. Revista Colombiana de Psiquiatría. 2019;48(1):10-6.
Graner KM, Moraes ABAd, Torres AR, Lima MCP, Rolim GS, Ramos-Cerqueira ATdA. Prevalence and correlates of common mental disorders among dental students in Brazil. PloS one. 2018;13(9):e0204558.
Saxena S, Thornicroft G, Knapp M, Whiteford H. Resources for mental health: scarcity, inequity, and inefficiency. The lancet. 2007;370(9590):878-89.
Saraceno B, van Ommeren M, Batniji R, Cohen A, Gureje O, Mahoney J, et al. Barriers to improvement of mental health services in low-income and middle-income countries. The Lancet. 2007;370(9593):1164-74.
Prince M, Patel V, Saxena S, Maj M, Maselko J, Phillips MR, et al. No health without mental health. The lancet. 2007;370(9590):859-77.
Saxena S, Kline S. Countdown Global Mental Health 2030: data to drive action and accountability. The Lancet Psychiatry. 2021;8(11):941-2.
Sadeghian E, Pour AH. Stressors and Mental Health Status among Students of Hamadan University of Medical Sciences. Hayat. 2009;15(1).
Sohrabi M-R, Karimi HR, Malih N, Keramatinia AA. Mental health status of medical students in Tehran: a cross sectional study. Social Determinants of Health. 2015;1(2):81-8.
Alkatheri AM, Bustami RT, Albekairy AM, Alanizi AH, Alnafesah R, Almodaimegh H, et al. Quality of life and stress level among health professions students. Health Professions Education. 2020;6(2):201-10.
Rabiei M, Safarpour M. Assessment of dental environment stress and related factors in dental students. Research in Medical Education. 2017;9(1):57-46.
Foster K, Fethney J, Kozlowski D, Fois R, Reza F, McCloughen A. Emotional intelligence and perceived stress of Australian pre-registration healthcare students: A multi-disciplinary cross-sectional study. Nurse education today. 2018;66:51-6.
Khalaf AM, Alshuaibi SK, Bin FB, Anwer R. The prevalence of obsessive-compulsive disorder and symptoms among medical students: A perspective study from Riyadh, Saudi Arabia. 2021.
Torres AR, Cruz BL, Vicentini HC, Lima MCP, Ramos-Cerqueira ATA. Obsessive-compulsive symptoms in medical students: prevalence, severity, and correlates. Academic Psychiatry. 2016;40(1):46-54.
Scholz M, Neumann C, Ropohl A, Paulsen F, Burger P. Risk factors for mental disorders develop early in German students of dentistry. Annals of Anatomy-Anatomischer Anzeiger. 2016;208:204-7.
Collin V, O’Selmo E, Whitehead P. Stress, psychological distress, burnout and perfectionism in UK dental students. British Dental Journal. 2020;229(9):605-14.
Rith-Najarian LR, Boustani MM, Chorpita BF. A systematic review of prevention programs targeting depression, anxiety, and stress in university students. Journal of Affective Disorders. 2019;257:568-84.
Farokh-Gisour E, Hatamvand M. Investigation of Stress Level Among Dentistry Students, General Dentists, and Pediatric Dental Specialists During Performing Pediatric Dentistry in Kerman, Iran, in 2017. Open Dent J. 2018;12:631-7.
Khanagar SB, Al-Ehaideb A, Jamleh A, Ababneh K, Maganur PC, Vishwanathaiah S, et al. Psychological Distress among Undergraduate Dental Students in Saudi Arabia and Its Coping Strategies-A Systematic Review. Healthcare (Basel). 2021;9(4):429.
Knipe D, Maughan C, Gilbert J, Dymock D, Moran P, Gunnell D. Mental health in medical, dentistry and veterinary students: cross-sectional online survey. BJPsych Open. 2018;4(6):441-6.
Akhavan Abiri F, Shairi MR. Validity and Reliability of Symptom Checklist-90-Revised (SCL-90-R) and Brief Symptom Inventory-53 (BSI-53). Clinical Psychology and Personality. 2020;17(2):169-95.
Tabrizizadeh M, Yasini Ardakani SM, Rostamzade P, Zare M. The Mental Health Status of Students of Medicine and Dentistry A Study in Shahid Sadoughi University of Medical Sciences Yazd Iran. Strides in Development of Medical Education. 2013;9(2):153-61.
Rotenstein LS, Ramos MA, Torre M, Segal JB, Peluso MJ, Guille C, et al. Prevalence of depression, depressive symptoms, and suicidal ideation among medical students: a systematic review and meta-analysis. Jama. 2016;316(21):2214-36.
Sedighi E, Bidaki R, Meidani A, Ahmadinia H, Rezaeian M. Mental health status in medical students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2016. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2018;17(7):669-80.
Shariati M, Kaffashi A, Ghalehbandi MF, Fateh A, Ebadi M. Mental health in medical students of the Iran University of Medical Sciences (iums). Payesh. 2002;1(3):29-37.
Akasha G. The survey of mental health of students of Kashan university. Andishe-o-Raftar j 2000;5(20):11-20.
Hosseini SH, Mousavi SE. MEntal health status of newly admitted students of Mazandaran University of Medical Sciences in 1999-2000 academic year. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2000;10(28):23-32.
Safaie N, Ketabi S, Kia N, Mirmohammadkhani M, Moonesan MR, Paknazar F. Exploration of mental health problems in association with health-promoting lifestyle profile in Iranian medical students: A cross-sectional study. Journal of Education and Health Promotion. 2020;9.
Vallejo MA, Jordán CM, Díaz MI, Comeche MI, Ortega J. Psychological assessment via the internet: a reliability and validity study of online (vs paper-and-pencil) versions of the General Health Questionnaire-28 (GHQ-28) and the Symptoms Check-List-90-Revised (SCL-90-R). J Med Internet Res. 2007;9(1):e2.
Jessee SA, O'Neill PN, Dosch RO. Matching student personality types and learning preferences to teaching methodologies. J Dent Educ. 2006;70(6):644-51.
Nojomi M, Gharayee B. Medical students and mental health by SCL-90-R. Medical Journal of the Islamic Republic Of Iran. 2007;21(2):71-8.
Sayah M, Olapur A, Ardame A, Shahidi S, Yaghoobi AE. Prediction of mental health and academic performance of students within cognitive emotional regulation strategies in Medical Sciences University of Jundishapur in Ahvaz. J Development of Training Jundishapur. 2014;5(1):37-44.
van der Laan L, van Spaendonck K, Horstink MW, Goris RJA. The Symptom Checklist-90 Revised questionnaire: no psychological profiles in complex regional pain syndrome–dystonia. Journal of pain and symptom management. 1999;17(5):357-62.
Taziki SA, Besharat S, Rabiee MR. Evaluation of mental disorders’ symptoms in students of Golestan University of Medical Sciences by SCL-90-R questionnaire. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2005;7(1):72-4.
Mirzaei-Alavijeh M, Jalili C, Khazaie H, Shahsavari S, Karimi N, Hosseini SN, et al. Achievement Motivation: A Case Study of the Students of Kermanshah University of Medical Sciences, Iran. Journal of Health Reports and Technology. 2022;8(1).
Lewis EG, Cardwell JM. The big five personality traits, perfectionism and their association with mental health among UK students on professional degree programmes. BMC psychology. 2020;8(1):1-10.
Taziki S, Besharat S, Rabiee M. Evaluation of mental disorders’ symptoms in students of Golestan University of Medical Sciences by SCL-90-R questionnaire. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2005;7(1):72-4.
Divaris K, Mafla AC, Villa-Torres L, Sánchez-Molina M, Gallego-Gómez CL, Vélez-Jaramillo LF, et al. Psychological distress and its correlates among dental students: a survey of 17 Colombian dental schools. BMC medical education. 2013;13(1):1-12.
Costa EFdO, Rocha MMV, Santos ATRdA, Melo EVd, Martins LAN, Andrade TM. Common mental disorders and associated factors among final-year healthcare students. Revista da Associação Médica Brasileira. 2014;60:525-30.
Dachew BA, Azale Bisetegn T, Berhe Gebremariam R. Prevalence of mental distress and associated factors among undergraduate students of University of Gondar, Northwest Ethiopia: a cross-sectional institutional based study. Plos one. 2015;10(3):e0119464.
Sadeghian E, Pour AH. Stressors and Mental Health Status among Students of Hamadan University of Medical Sciences. Hayat. 2009;15(1):88.
Bahreynian A, Ghasemi Borumand M. Mental health in resident students of two dormitory of Shahid Beheshti University of Medical Sciences. Teb va Tazkieh. 2002;14(43):65-75.
Ayinde OO, Akinnuoye ER, Molodynski A, Battrick O, Gureje O. A descriptive study of mental health and burnout among Nigerian medical students. International Journal of Social Psychiatry. 2021:00207640211057706.
Bagheri Yazdi SA, Bolhari J, Peyravi H. Mental health status of newly admitted students to Tehran University at 1994-1995 academic year. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 1995;1(4):30-9.
Hadavi M, Yazdani M, Khodadadi A, Hashemi Z, Aminzadeh F. Comparison of the Mental Health Status of First-and last-year students of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty of Rafsanjan based on SCL90 in 2012. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2014;13(6):549-60.
Divaris K, Mafla AC, Villa-Torres L, Sánchez-Molina M, Gallego-Gómez CL, Vélez-Jaramillo LF, et al. Psychological distress and its correlates among dental students: a survey of 17 Colombian dental schools. BMC Med Educ. 2013;13:91.
Almeida DM, Kessler RC. Everyday stressors and gender differences in daily distress. J Pers Soc Psychol. 1998;75(3):670-80.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 1,536

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 779

سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

بررسی سلامت روان دانشجویان دانشکده دندانپزشکی مشهد توسط پرسشنامه SCL-90 در سال تحصیلی 1399-1400