مقدمه

در آموزش، افراد دارای ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﻓﺮاواﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ این تفاوت ها در میزان و کیفیت یادگیری تأثیر اﺳﺎﺳﻰ دارد. افراد از ﻧﻈﺮ ﻳﺎدﮔﻴﺮی، ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ، ﻛﺎرآﻣﺪی و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی ﻣﻬﻤﻰ دارﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﻜﻼت و ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻴﻮه ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻰ کنند. ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻰ دانشجویان و ﺑﺮرﺳﻰ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗأﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ آن، ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻰ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. یکی از عواملی که در آموزش دانشجویان تأثیر دارد تنوع سبک های یادگیری است.⁽¹⁾ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﺎدتﻫﺎی ﻳﺎدﮔﻴﺮی و ﻧﺘاﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﻚﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﻳﺎدﮔﻴﺮی ﺑﺎﺷﺪ، اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ درﺑﺎره ی ﺳﺒﻚﻫﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ دانشجویان در دسترس اساتید ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺪرﻳﺲ را ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎی اﻳﻦ ﺳﺒﻚ ﻫﺎ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ، ﻳﺎدﮔﻴﺮی دانشجویان در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮی اتفاق ﺧﻮاﻫﺪ افتاد.

از ﺟﻤﻠﻪ روش ﻫﺎی ﻋﻤﻠﯽ ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺒﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﺮای داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻣﺪل وارک (VARK=Visual,Aural,Read-write,Kinesthetic) اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ Fleming و Mills تعریف  شده اﺳﺖ.⁽²⁾ در اﯾﻦ ﻣﺪل، داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ زﯾﺮ ﮔﺮوه ﻫﺎﯾﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ: اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﻗﻮی (ﺳﺒﮏ دﯾﺪاری)، اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﻮی (ﺳﺒﮏ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ)، اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﻗﻮی (ﺳﺒﮏ ﺷﻨﯿﺪاری)، اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻬﺎرﺗﯽ ﻗﻮی (ﺳﺒﮏ ﺟﻨﺒﺸﯽ) و اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ، ﮐﻪ از دو و ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻄﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن در ﯾﺎدﮔﯿﺮی اﺳﺘﻔﺎده
ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.⁽²⁾ نقطه قوت پرسش نامه وارک این است که پتانسیل یادگیری دانشجویان را ارائه می دهد. فلسفه وارک ایـن ایده را ایجاد می کند که هر کس می تواند یاد بگیـرد، در صورتی که ترجیحش مورد توجه قرار گیرد. دانستن این که دانشجو کدام سبک یادگیری را انتخاب می کند، می تواند محرکی برای استاد باشد تا از سبک تدریس انتخابی خود به سمت سبک یادگیری دانشجو حرکت کند، تا بر این موضوع که تمام دانشجویان تنها به سمت یک سبک خاص تمایل می یابند، غلبه کند و به بهبود ساختار تدریس با گرایش به سمت انتخاب های فردی دانشجویان کمک کند و در نهایت موجب توسعه مناسب رویکردهای آموزشی شود .

در واقع هدف از آموزش دندانپزشکی، تربیت دندانپزشکانی است که توانایی ارائه مراقبت های سلامت دهان به صورت جامع و کامل به بیماران، پایه قوی در پژوهش، مهارت های لازم برای مدیریت کار بالینی دندانپزشکی، و مهارت های لازم برای ارتباط بین فردی و کار تیمی را داشته باشند⁽³⁾ و نیل به این اهداف با بهبود ساختار آموزش میسر خواهد بود.

توجه به سبک های یادگیری دانشجویان و در نهایت ارتقا سطح علمی آنان یکی از موضوعات مهم آموزشی است. تحقیقات مختلفی در باب سبک های یادگیری دانشجویان
رشته های مختلف صورت گرفته و نتایج متفاوتی نیز ذکر گردیده است. به عنوان مثال در بررسی سبک های یادگیری دانشجویان پرستاری رامسر، مشخص شد یادگیری اکثر افراد به شیوه چند سبکی بوده است.⁽⁴⁾ در صورتیکه نتایج مطالعه دیگری در دانشکده پرستاری یاسوج، نشان داد که 70 درصد دانشجویان تنها از یک سبک یادگیری (سبک خواندن- نوشتن) استفاده
می کنند.⁽⁵⁾ در مطالعه ای که در دانشگاه ریاض عربستان بر روی دانشجویان دندانپزشکی صورت گرفت، 7/54 درصد دانشجویان شیوه یادگیری چند سبکی را انتخاب کردند و مابقی افراد از یک سبک یادگیری با فراوانی بیشتر سبک حرکتی بهره می جستند.⁽⁶⁾ با توجه به تفاوتها و فقدان اطلاعات کافی در رابطه با رشته دندانپزشکی به خصوص در ایران، بر آن شدیم تا به بررسی
سبک های یادگیری دانشجویان دندانپزشکی در دانشگاه علوم پزشکی آزاد  اسلامی تهران بپردازیم.

مواد و روش ها

تحقیق حاضر به روش توصیفی – مقطعی انجام گرفته است. جمعیت مورد مطالعه را دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران تشکیل می دادند. 450 نفر از دانشجویان در این مطالعه شرکت داشتند. جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه سبک های یادگیری VARK صورت گرفت. پرسشنامه سبک های یادگیری وارک شامل 4 سبک یادگیری شامل بینایی، شنوایی، نوشتنی-خواندنی و حرکتی است. برای بررسی پایایی پرسش نامه، فرم مذکور ما بین 20 دانشجوی دکتری عمومی دندانپزشکی توزیع گردید. بعد از گذشت یک هفته دوباره پرسشنامه ها بین همان دانشجویان توزیع و با استفاده از آنالیز آماریtest-retest  پایایی آن تأیید شد (87/0= a) .لازم به ذکر است در مطالعه دیگری، روایی و پایایی ترجمه فارسی این پرسشنامه تأیید گردیده است.⁽⁷⁾ پرسشنامه وارک ﺷﺎﻣﻞ 16 عبارت می باشد. هر عبارت دارای 4 گزینه است که هر گزینه نشانه ی یک سبک یادگیری است. فرد پاسخ گو نظر خود را بر روی یک مقیاس لیکرت 4 درجه ای (2-5) مشخص می کند. به این صورت که مقیاس2، نشانه ی سبک نوشتنی-خواندنی است که پایین ترین سبک یادگیری است. مقیاس 3، نشانه ی سبک بینایی است که سبک قابل قبولی است. مقیاس 4، سبک حرکتی است که سبک خیلی خوبی برای یادگیری است (به عنوان مثال دانشجویان در محیط آزمایشی بهتر می آموزند). مقیاس 5، نشانه سبک شنوایی است که عالی ترین سبک یادگیری است.⁽⁸⁾ این پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک نظیر سن، جنس، ترم تحصیلی، وضعیت تأهل و معدل نیمسال قبل نیز بود. پس از اخذ رضایت شفاهی از دانشجویان مبنی بر شرکت در مطالعه، از آنها خواسته شد مطابق ترجیح خود، گزینه ها را انتخاب نمایند. اگر یک پاسخ به تنهایی قادر به بیان نظراتشان نبود، پاسخ های بیشتری را انتخاب می کردند و ﺳﺆاﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎده بود را ﺧﺎﻟﯽ می گذاشتند. ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺮه ﺑﯿﺶ ﺗﺮ در ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻧﻮاع ﺳﺒﮏهای ﯾﺎدﮔﯿﺮی، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﻓﺮد ﺑﻪ آن ﺳﺒﮏ ﺗﻠﻘﯽ می ﺷﺪ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺮدی در دو و ﯾﺎ
ﺑﯿﺶ ﺗﺮ از ﯾﮏ زﻣﯿﻨﻪ، ﻧﻤﺮه ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺴﺐ میﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺒﮏ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ می شد ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺷﯿﻮه ﯾﺎدﮔﯿﺮی دو ﺳﺒﮑﯽ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺳﻪ ﺳﺒﮑﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ می شد. پس از اخذ مجوزهای لازم از مسئولین و گرفتن لیست دانشجویان از آموزش دانشکده، پرسشنامه ها به تمامی دانشجویان داده شد. با توجه به رتبه کسب شده (حداقل نمره 32 و حداکثر آن 80)، دانشجویان در 4 گروه قرار گرفتند. تقسیم بندی این 4 گروه بدین صورت بود: تا عدد 32 سبک غالب یادگیری نوشتنی-خواندنی، بین 48-32 سبک غالب یادگیری بینایی، بین 64-48 سبک غالب یادگیری حرکتی و بین 80-64 سبک غالب یادگیری شنوایی بود.⁽⁸⁾ نقش عوامل مرتبط با آنالیز رگرسیون تعیین گردید. جهت مقایسه اثر عوامل مختلف بر نوع سبک یادگیری از آزمون polynomial logistic regression استفاده شد.

یافته ها

در مجموع تعداد 500 پرسشنامه بین دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران پخش گردید. از این بین 442 عدد به صورت کامل تکمیل گردید. تعداد 248 نفر (1/56 درصد) مؤنث و تعداد 194 نفر (9/43 درصد) مذکر بودند. 420 نفر (95 درصد) مجرد، 21 نفر (75/4 درصد) متأهل و یک نفر (25/0 درصد) مطلقه بود. میانگین سن دانشجویان 02/3±22 سال بود. محدوده سنی افراد بین 18 تا 37 سال بود، 417  نفر(2/94 درصد) زیر 27 سال و 25 نفر (8/5 درصد) بالای 27 سال سن داشتند. پرسشنامه ها به تمامی ترم ها داده شد. بیشترین افراد شرکت کننده، دانشجویان ترم 12 (69 نفر، 6/15 درصد) و کمترین تعداد شرکت کننده، دانشجویان ترم 9 (15 نفر، 4/3 درصد) بودند. معدل دانشجویان در 3 دسته تقسیم بندی شده بود و فراونی هرکدام بدین صورت بود: معدل کمتر از 16  (8/29 درصد)، معدل بین 16 تا 18 (2/47 درصد) و معدل بالای 18 (5/13 درصد).

همانطور که در جدول 1 نشان داده شده است، فراوانترین سبک یادگیری، سبک شنوایی بود (62/30 درصد) و کمترین سبک یادگیری، سبک بینایی (48/18 درصد) بود. سبک حرکتی (47/29 درصد) با اختلاف خیلی کم، دومین سبک یادگیری و سبک نوشتنی-خواندنی (64/19 درصد)، سومین سبک یادگیری در دانشجویان بود.

بررسی تأثیر و نقش عوامل متغیر بر روی سبک های یادگیری به شرح زیر می باشد (جدول 2).

سبک شنوایی با هیچ یک از متغیرهای مورد بررسی اعم از سن، جنس، ترم تحصیلی، وضعیت تأهل و معدل نیم سال قبل ارتباط معناداری نداشت. سبک یادگیری حرکتی تنها با متغیر وضعیت تأهل ارتباط معنادار و معکوس داشت (039/0= P و 2/5- =b). بدین صورت که افرادی که مجرد بودند بیشتر از این سبک یادگیری استفاده می کردند. سبک یادگیری نوشتن- خواندن با متغیرهای سن و ترم تحصیلی به ترتیب ارتباط معنادار مستقیم و معکس داشت. بدین معنا که افراد در سنین بالاتر (03/0=P و 44/0=b) و در ترم های تحصیلی پایین تر (006/0=P و 45/0- =b) ، بیشتر از این سبک یادگیری استفاده می کردند. سبک یادگیری بینایی تنها با متغیر ترم تحصیلی ارتباط معنادار معکوس داشت (03/0= P و 48/0- =b).  به نحوی که هرچه افراد در ترم تحصیلی پایین تری بودند، بیشتر از این روش استفاده می کردند

جدول 1 : توزیع فراوانی سبک یادگیری در پرسشنامه وارک

*در هر سوال، درصد هر سبک یادگیری برابر است با نسبت تعداد پاسخ ها به آن سبک به کل پاسخ­های داده شده.

جدول 2 : ارتباط عوامل متغیر و انواع سبکهای یادگیری در دانشجویان

بحث

نتایج بدست آمده در مطالعه حاضر، استفاده از هر 4 سبک یادگیری بینایی، شنوایی، نوشتنی-خواندنی و حرکتی را در میان دانشجویان نشان داد، فراوانترین سبک استفاده شده سبک شنوایی (98/32 درصد) بود. در مطالعه جوادی نیا و همکاران⁽⁹⁾ بر روی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، نتایج مشابهی بدست آمد که همسو با نتایج مطالعه حاضر بود. در مطالعه این گروه تحقیقاتی نیز از پرسش نامه وارک جهت بررسی سبک های یادگیری استفاده شد. تشابه نتایج می تواند به دلیل شیوه آموزش یکسان افراد از دوران مدرسه- دانشگاه و آن هم  به روش سخنرانی باشد.

در مطالعه Nuzhat و همکاران⁽¹⁰⁾ با عنوان "ترجیحات سبک یادگیری دانشجویان پزشکی: یک تجربه انستیتوی از عربستان سعودی" نتایج حکایت از غالب بودن سبک شنوایی در بین دانشجویان پزشکی داشت که با مطالعه حاضر مشابه بود. در مطالعه Rezigalla  و همکاران⁽¹¹⁾ با عنوان "بررسی سبک های یادگیری بین دانشجویان پزشکی در دانشگاه بیشا، عربستان سعودی"، سبک غالب یادگیری در دانشجویان، سبک شنوایی بود که با مطالعه حاضر هم راستا بود.

در مطالعه حاضر، همانند مطالعات فوق، سبک یادگیری دانشجویان سبک شنوایی بود که برای تقویت و همسو بودن با اینگونه سبک یادگیری، میتوان به دانشجویانی که تمایل به این نوع یادگیری دارند این امکان را داد تا صدای اساتید در کلاس درس را ضبط کنند و جهت مرور اطلاعات، فایل های ضبط شده را دوباره و چندباره بشنوند تا مطالب در ذهن آنها بهتر باقی بماند. همچنین اساتید میتوانند از دانشجویان بخواهند که برای افزایش یادگیری به پادکست های سایت های معتبر گوش دهند.⁽¹²⁾

مطالعه ای توسط Breckler  و همکاران⁽¹³⁾ با عنوان "سبکهای یادگیری دانشجویان فیزیولوژی علاقه مند به
حرفه های بهداشت" در سانفرانسیسکو، کالیفورنیا انجام گرفت. در این مطالعه، علاوه بر بررسی ترجیحات یادگیری افراد، به دنبال ارتباط بین سبکهای یادگیری فردی و بیان نکات شغلی بودند. در این پژوهش، دانشجویان بر اساس علاقه مندی به حرفه ی مورد نظر به 5 دسته (فیزیولوژیست، داروساز، دندانپزشک، محقق، بهداشت) تقسیم شدند و برای هر حرفه سبک های یادگیری جداگانه بررسی شد. نتایج نشان داد، اکثر دانشجویان علاقمند به حرفه های بهداشتی ترجیحات یادگیری چند سبکی داشتند و این ترجیح یادگیری چند سبکی، در درصد بیشتری از دانشجویان دوره مقدماتی پزشکی در مقایسه با دانشجویان دوره مقدماتی دندانپزشکی بود. در حرفه دندانپزشکی اکثر دانشجویان تک سبکی و سبک غالب آنها سبک حرکتی بود که این نتایج با نتایج مطالعه حاضر مغایرت داشت. لازم به ذکر است در این مطالعه از پرسش نامه وارک به صورت خلاصه و تغییریافته (13 سوال) استفاده شده بود. همچنین در این مطالعه بررسی تأثیر متغیرها بر روی سبک های یادگیری نشان داد که متغیر جنس در نوع سبک یادگیری مؤثر است، نتیجه ای که متفاوت از نتایج مطالعه حاضر است. بدین صورت که زنان در مقایسه با مردان بیشتر از سبک یادگیری چند سبکی استفاده می کردند.

در مطالعه ی Urval و همکاران⁽¹⁴⁾ که با عنوان"ارزیابی سبکهای یادگیری دانشجویان پزشکی مقطع کارشناسی ارشد با استفاده از پرسشنامه VARK و تأثیر جنس و عملکرد تحصیلی"، در هند انجام گرفت، بر خلاف نتایج بدست آمده در مطالعه حاضر، مشخص شد که اکثر دانشجویان از چند سبک یادگیری بهره می جستند (بیشتر افراد از سبک شنوایی و حرکتی به صورت توأمان). لازم به ذکر است که در این تحقیق، عنوان شده است که شیوه آموزش در دانشگاه مذکور متفاوت بوده و از سبک های مدرن برای یادگیری استفاده می شود. از طرفی موقعیت متفاوت جغرافیایی و فرهنگی دانشجویان این دانشگاه می تواند توضیحی برای چند سبکی بودن دانشجویان باشد. از نتایج دیگر این مطالعه، عدم تأثیر جنس افراد بر سبک های یادگیری بود، یافته ای که هم راستا با نتایج مطالعه حاضر بود.

در تحقیق  liew و همکاران⁽¹⁵⁾ با عنوان "رابطه بین ترجیحات یادگیری (سبک ها و رویکردها) و نتایج یادگیری در دانشجویان پزشکی" که در شهر کوالالامپور (مالزی)، صورت گرفت، نتایج متفاوتی از نتایج مطالعه حاضر بدست آمد. در این مطالعه، برای بررسی سبک های یادگیری از پرسشنامه وارک و برای بررسی رویکردها از پرسشنامه ASSIST (پرسشنامه رویکردها و مهارتهای مطالعه برای دانشجویان) استفاده شد. نتایج نشان داد، اکثر دانشجویان یک سبکی و سبک غالب آنها سبک حرکتی بوده است. به نظر می رسد تفاوت های اقلیمی و فرهنگی دانشجویان در مغایرت نتایج، مؤثر باشد.

دانشجویانی که سبک غالب یادگیری آنها حرکتی است ترجیح می دهند که هنگام یادگیری لمس یا احساس کنند و از بدن یا حرکات خود جهت فهم بیشتر استفاده کنند. در نتیجه برای آموزش به این افراد استفاده از اشیاء و ماکت ها باعث می شود تا به آنها در درک بهتر یک مفهوم و مطلب کمک شود. برای یادگیری این دانشجویان از انواع لوازم هنری مختلف (مداد رنگی، نشانگر) استفاده کنید. هم چنین از آنها بخواهید چشمانشان را ببندند و تصور کنند که چه چیزی را یاد می گیرند و سپس آنرا عملی کنند.⁽¹²⁾

در مطالعه ی پیمان و همکاران⁽¹⁶⁾ با عنوان "سبک های یادگیری دانشجویان سال اول دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایلام" نتایج حاکی از غالب بودن سبک خواندن – نوشتن، در میان افراد مورد مطالعه (دانشجویان سال اول) بود. نتیجه ای که در نگاه اول مغایر با نتایج مطالعه حاضر به نظر می رسد، اما بررسی دقیق تر و موشکافانه نشان از تشابه نتایج دارد به نحوی که در مطالعه حاضر نیز سبک خواندن-نوشتن با متغیر ترم تحصیلی ارتباط معناداری داشت. بدین معنا که دانشجویان در ترم تحصیلی پایین تر بیشتر از این سبک یادگیری استفاده می کردند (006/0=P).

نتایج مطالعه بهنام مقدم و همکاران⁽⁵⁾ با عنوان "بررسی
سبک های یادگیری دانشجویان پرستاری و مامایی یاسوج بر اساس الگوی وارک" نشان داد که سبک غالب دانشجویان شیوه یک سبکی (سبک خواندن- نوشتن) بوده است که با نتایج مطالعه حاضر مغایر است و این مغایرت میتواند به علت متفاوت بودن رشته های تحصیلی و نحوه یادگیری مؤثر در هر کدام از
رشته ها باشد. همچنین در این مطالعه به بررسی تأثیر و ارتباط متغیرهایی از جمله مقطع تحصیلی، جنس، وضعیت تأهل و سال ورود به دانشگاه با سبک یادگیری در دانشجویان پرداخته شد، که در این میان تنها مقطع تحصیلی با سبک های یادگیری ارتباط معناداری داشت. در صورتی که در تحقیق حاضر، ترم تحصیلی دانشجویان تنها در دو سبک معنادار بود (خواندن-نوشتن و بینایی).

کسانی که سبک غالب آنها خواندن-نوشتن است توسط کلمات و جملات بیشترین میزان یادگیری را دارند. در نتیجه برای بهبود کیفیت یادگیری میتوان به این دانشجویان پیشنهاد کرد که در کلاس های درس یادداشت برداری کنند و قبل از کلاس یادداشت های خود را مطالعه کنند. همچنین اساتید می توانند در پاورپوینت های خود از کلمات کلیدی استفاده کنند. این دانشجویان با نوشتن کلمات کلیدی می توانند به بالاترین سطح یادگیری برسند.⁽¹²⁾

در مطالعه Panambur و همکاران⁽¹⁷⁾ که با عنوان"ترجیحات سبک یادگیری دانشجویان پزشکی بالینی در عمان" انجام شد، برای بررسی سبک های یادگیری از پرسشنامه وارک استفاده گردید و نتایج بدست آمده حاکی از غالب بودن شیوه چند سبکی یادگیری (اکثر دانشجویان، 4 سبکی بودند یعنی از همه ی
سبک های یادگیری استفاده می کردند) در میان دانشجویان بود. نتایجی که با نتایج ما مغایرت داشت.

برای افزایش یادگیری در دانشجویانی که سبک غالب آنها بینایی است به دلیل اینکه این دسته از یادگیرندگان دیدن و مشاهده را ترجیح می دهند، بهتر است تدریس به صورت Demonstration صورت گیرد. همچنین، اساتید می توانند برای بهبود کیفیت یادگیری این دسته از دانشجویان از کلیپ های کوتاه در طول کلاس درس استفاده کنند و در پاورپوینت های خود از نمودارها و شکل ها و رنگ های مختلف استفاده کنند تا باعث ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن دانشجویان شوند. لازم به ذکر است، اساتید می توانند فرصت هایی را برای دانشجویان ایجاد کنند که خلاقیت خود را در کلاس نشان دهند (به عنوان مثال تهیه پوستر).⁽¹²⁾

در مطالعه مظفری و همکاران⁽¹⁸⁾ به ابزارهای کمک آموزشی دیداری- شنیداری جهت بهبود کیفیت آموزش مانند نرم افزار پاورپوینت، دستگاه اورهد و غیره اشاره شده است. در این مطالعه که به بررسی قلم های فارسی و یافتن ترجیحات غالب میان دانشجویان دندانپزشکی مشهد پرداخته شده است، نتایج نشان داد استفاده از فونت مشخص (فونت ترافیک) و ترجیحاتی مانند هم ترازی، شیوه جلب توجه مثل تغییر رنگ و جداسازی
پاراگراف ها در میان دانشجویان جهت به خاطر سپردن بهتر مطالب مفید بود. این مطلب در تاکید بر این نکته است که با پیدا کردن سبک غالب یادگیری دانشجویان و تغییر و انعطاف در روش های آموزشی با توجه به سبک های ترجیحی دانشجویان
می توانیم کمک شایانی به دانشجویان در جهت پیشرفت و ارتقا تحصیلی کنیم.  

مطالعه Trinidad و همکاران⁽¹⁹⁾ با عنوان "دموگرافیک و سبک های یادگیری در دانشجویان تکنولوژی" که در کاربوندیل آمریکا انجـام شـد، نشـان داد که بین متغیرهای دموگرافیک مثل سن، وضعیت تأهل و سبک یادگیری دانشجویان هیچ رابطه معناداری وجود نداشت. در صورتی که در تحقیق ما، متغیر سن تنها با سبک خواندن- نوشتن رابطه ی معنادار و وضعیت تأهل تنها با سبک حرکتی رابطه معنادار داشت. هم چنین ترم تحصیلی با سبکهای خواندن-نوشتن و بینایی ارتباط معناداری داشت.

انتقال اطلاعات جهت یادگیری و آموزش به دانشجویان دندانپزشکی، به صورت معمول از طریق ایراد سخنرانی صورت می گیرد، ولی نمود بیرونی یادگیری و آموزش یعنی فعالیت آنها در بخش ها و بر بالین بیمار به صورت عملی مشخص می کند که بهتر است سبک های  یادگیری دانشجویان توسط اساتید و سیستم آموزشی تقویت شود. در واقع بهتر است این تغییر در شیوه آموزش افراد در دوران مدرسه صورت گیرد تا شاهد بروز آن در دوران دانشجویی باشیم.

به صورت کلی روش بحث و گفتگو میتواند باعث افزایش بازدهی دانشجویان شود زیرا مشارکتی است و کلید قدرتمند کردن یادگیرندگان را به عنوان متفکران در اختیار دارد. به نظر می رسد که روش بحث برای تدریس در کلاس های درس، قدرت تحریک فراگیران آرام و خجالتی را دارد زیرا باعث میشود که آنها فکر کنند، مشارکت کنند و از دستورالعمل های ارائه شده در حین بحث در کلاس های درس، پیروی کنند. توصیه می شود از روش بحث برای تدریس استفاده شود زیرا زمینه بازی برابر را برای دانشجویان ایجاد می کند تا بتوانند به صورت انتقادی فکر کنند و به درس و یادگیری کمک کنند. استفاده از روش پرسش و پاسخ و اینکه در هر جلسه از هر دانشجویی سوالی پرسیده شود چه در کلاس های نظری و چه در کلاس های عملی باعث می شود افراد نسبت به آنچه در کلاس اتفاق می افتد، پاسخگو باشند و حتی ممکن است آنها را مجبور کند هر شب
یادداشت های خود را به عنوان تکالیف، بررسی کنند. این امر به طور کلی باعث تقویت تدریس و توجه بیشتر دانشجویان
می شود.

نتایج این مطالعه محدود به دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران بود، لذا انجام این مطالعه در دانشجویان دندانپزشکی دیگر دانشگاه های کشور نیز توصیه می شود. همچنین با وجودی که بر اساس نتایج این مطالعه مشخص شد که سبک یادگیری شنوایی، سبک یادگیری غالب دانشجویان دندانپزشکی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد تهران بوده است، نمی توان تنوع موجود در بین سبک های یادگیری دانشجویان را نادیده گرفت.

نتیجه گیری

با توجه به نتایج این مطالعه و این که سبک غالب دانشجویان مقاطع مختلف آموزش دندانپزشکی در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی سبک شنوایی و به صورت یک سبکی بوده است، باید ضمن توجه به آموزش عملی و بالینی دانشجویان، به سبک های یادگیری دیگر آنان نیز توجه کافی کرد. لذا به نظر می رسد اساتید (در حین تهیه طرح درس و فرایندهای آموزشی) باید به کلیه نیاز ها و سبک های آموزشی در بین دانشجویان، به منظور افزایش یادگیری و بالا بردن کیفیت آموزشی، توجه نمایند. در پایان پیشنهاد می شود کارهای تحقیقاتی بیشتری با تغییر شیوه های تدریس و همسو با
سبک های یادگیری دانشجویان انجام و به بررسی وضعیت پیشرفت تحصیلی آنها پرداخته شود.

تشکر و قدردانی

محققین وظیفه خود می دانند از تمامی شرکت کنندگان در این پژوهش، کمال سپاسگزاری را داشته باشند.

پرسش نامه

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد دندانپزشکی تهران

باسمه تعالی

دانشجوی عزیز  طرح تحقیقاتی با عنوان بررسی سبک های  یادگیری دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران با استفاده از پرسشنامه وارک در سال 1397 در حال انجام است.در زیر عباراتی آورده شده است که سبک های یادگیری شما رامطرح می کند. پاسخی را که به بهترین نحو بیان کننده ترجیح و علاقه ی شما بوده را انتخاب نمایید و دور گزینه مربوط آن خط بکشید.اگر یک پاسخ به تنهایی قادر به بیان عقاید شما نمی باشد لطفا پاسخ های بیشتری را برگزنید.سوالاتی را که مربوط به شما نمی باشند(برای شما تا حالا رخ نداده است) را خالی بگذارید.

         -    سن:                                                            -   جنس: مونث ÿ       مذکر 

         -    ترم تحصیلی:       

-   معدل نیمسال قبل:          A     = معدل بالای 18ÿ

B= معدل 16 تا 18                  C= معدل زیر 16ÿ

      -    وضعیت تاهل: مجرد       متاهلÿ      مطلقه 

1. ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﯿﺪ در ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﺤﻞ ﻓﺮودﮔﺎه ﯾﺎ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻗﻄﺎر ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﺪ، ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﺷﻤﺎ:

• ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻣﯽ روﯾﺪ 
• آدرس و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• آدرس و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﺪ
• ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﮏ ﮐﺮوﮐﯽ ﯾﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ

2. در یک وﺑﺴﺎﯾﺖ وﯾﺪﯾﻮﯾﯽ ﺑﺮای آﻣﻮزش ﮐﺎرﺑﺮد ﯾﮏ ﻧﻮع ﻧﻤﻮدار آﻣﺎری وﺟﻮد دارد.اﯾﻦ وﯾﺪﯾﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺎی ﯾﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪه، ﭼﻨﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻠﻤﺎت و اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ، ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺷﮑﻞ و ﺗﺼﻮﯾﺮ از ﻧﻤﻮدارﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ. ﮐﺪاﻣﯿﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﻣﻮزﻧﺪه اﺳﺖ؟

• ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ
• ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺎ
• ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺎ
• ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدن ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد

3. در ﺣﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﯾﮏ ﮔﺮدش ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻢ دارﯾﺪ از اﻓﺮاد ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽ ﮐﻨﯿﺪ و از آن ﻫﺎ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ در ﺧﺼﻮص ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﮐﻪ رﯾﺨﺘﻪ اﯾﺪ ﺑﺎزﺧﻮرد ﺑﺪﻫﻨﺪ. ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﻗﺒﻞ از آن:

• ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺎرﻫﺎ و اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ آن ﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• از ﯾﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ آن ﻫﺎ را ﺑﺒﺮﯾﺪ، ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﺪ
• ﯾﮏ ﮐﭙﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻔﺮ و ﺧﻂ ﺳﯿﺮ را ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻠﻔﻦ، ﭘﯿﺎﻣﮏ ﯾﺎ اﯾﻤﯿﻞ ﺑﻪ آن ﻫﺎ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿ

4. ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﮕﺮان را ﺑﺮای ﯾﮏ وﻋﺪه ﻏﺬای ﻣﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن آن را ﭘﺨﺘﻪ اﯾﺪ دﻋﻮت ﮐﻨﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد:

• ﻏﺬاﯾﯽ را ﻣﯽ ﭘﺰﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻠﺪ ﻫﺴﺘﯿﺪ و اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ آن ﻧﺪارﯾﺪ
• از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻨﻮان ﻏﺬای ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﮐﺘﺎب آﺷﭙﺰی ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ از ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮای ﮐﺎرﺗﺎن اﻟﻬﺎم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ
• از ﯾﮏ دﺳﺘﻮر ﭘﺨﺖ ﺧﻮب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ

5. ﯾﮏ ﮔﺮوه ﮔﺮدﺷﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ در ﺧﺼﻮص ﭘﺎرک ﯾﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ. ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺣتمال زﯾﺎد:

• ﺑﺮای آن ﻫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺷﻨﺎ اﺳﺖ را ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• ﻧﻘﺸﻪ و ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻣﮑﺎن را از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﺪ و در اﺧﺘﯿﺎر آن ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯽ آن ﻫﺎ را ﺑﻪ آن ﺟﺎ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﯿﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﺑﺮوﺷﻮری در ﺧﺼﻮص آن ﻣﮑﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ

6. ﺗﺼﻤﯿﻢ دارﯾﺪ ﯾﮏ ﮔﻮﺷﯽ ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ ﯾﺎ دورﺑﯿﻦ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺑﺨﺮﯾﺪ. ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻗﯿﻤﺖ، ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺷﻤﺎ دارد؟

• اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺮدن و اﺳﺘﻔﺎده آزﻣﺎﯾﺸﯽ از آن
• ﺧﻮاﻧﺪن ﺟﺰﯾﯿﺎت وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی آن ﺑﻪ ﺻﻮرت آنلاین
• ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺪرن و ﻇﺎﻫﺮ ﺟﺬاب
• ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻓﺮوﺷﻨﺪه در ﺧﺼﻮص وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی آن

7. زﻣﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪی را ﯾﺎد
   ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ( ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧند دوچرخه سواری و ...) در ﮐﺪام ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎدﮔﯿﺮی را داﺷﺘﯿﺪ؟

• ﻣﺸﺎﻫﺪه اراﯾﻪ آن ﻣﻬﺎرت و ﻧﻤﺎﯾﺶ آن
• ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﻮال از او
• نمودار،نقشه،ﺗﺼﻮﯾﺮ، ﻃﺮح ﻫﺎ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎی دﯾﺪاری آن
• راهنماهای نوشتاری-مثل خواندن دستورالعمل ها و راهنمای کاربری

8. ﺧﺪای ﻧﺎﮐﺮده ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻗﻠﺒﯽ دارﯾﺪ. ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ دﮐﺘﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟

• ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺪن و ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت در ﺧﺼﻮص آن ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﻫﺪ
• ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻣﺪل ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ(ﻣﻮﻻژ ﻗﻠﺐ)ﻣﺴﺎﻟﻪ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ
• در ﺧﺼﻮص ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪﻫﺪ
• ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﯾﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺠﺎﺳﺖ

9. ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ، ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ، ﻣﻬﺎرت ﯾﺎ ﺑﺎزی ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ. ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد:

• اول راﻫﻨﻤﺎی ﻧﻮﺷﺘﺎری و ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ ﻫﻤﺮاه آن را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﺪ
• ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﺷﻨﺎ اﺳﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮس و ﮐﯿﺒﻮرد ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ
• از ﭘﻮﺳﺘﺮ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ اراﯾﻪ ﺷﺪه در راﻫﻨﻤﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ

10. ﺷﻤﺎ از وﺑﺴﺎﯾﺘﯽ ﺧﻮﺷﺘﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ:

• ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﻠﯿﮏ ﺷﻮﻧﺪه و دﮐﻤﻪ ﻫﺎی زﯾﺎدﺗﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮای آن ﺑﺮﺳﯿﺪ
• ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﺪاری آن ﺟﺬب وﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ
• به فهرست ها، ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت آن ﺟﺬب ﺷﻮﯾﺪ
• ﮐﺎﻧﺎل ﺻﻮﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻤﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻧﺎل ﺻﻮﺗﯽ ﻣﻮزﯾﮏ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رادﯾﻮﯾﯽ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﮔﻮش ﮐﻨﯿﺪ

11. ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻗﯿﻤﺖ، ﮐﺪام ﻣﺴﺎﻟﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻏﯿﺮ داﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻏﯿﺮ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪه را ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ؟

• ﻇﺎﻫﺮ ﺟﺬاب
• ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﻣﺜﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﯾﺎدآوری ﻫﺎ
• دوﺳﺘﯽ درﺑﺎره آن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ
• ﻣﺴﺎﯾﻞ واﻗﻌﯽ، ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت و ﻣﺜﺎل ﻫﺎی زﯾﺎدی از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ

12. ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ از ﯾﮏ ﮐﺘﺎب، دی وی دی ﯾﺎ ﯾﮏ وﺑﺴﺎﯾﺖ درﺣﺎل ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ دورﺑﯿﻦ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺧﻮدﻫﺴﺘﯿﺪ. ﮐﺪام ﯾﮑﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ؟

• ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮای ﺳﻮال ﭘﺮﺳﯿﺪن
• راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎ واﺿﺢ و دﻗﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻬﺮﺳﺖ و ﻟﯿﺴﺖ ﻫﺎی ﺧﻮﺑﯽ در ﺧﺼﻮص ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﯿﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ
• ﺗﺼﺎوﯾﺮ و اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺪﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ از اﺟﺰا، ﮐﺠﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ
• ﻣﺜﺎل ﻫﺎی زﯾﺎدی از ﻋﮑﺲ ﻫﺎی ﺧﻮب و ﺑﺪ و روش ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺮدن آن ﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ

13. ﺷﻤﺎ ﻣﺪرس ﯾﺎ اراﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪه ای را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ ﮐﻪ:

• ﺟﻠﺴﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺪل ﻫﺎی ﻋﯿﻨﯽ و ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﺪ
• از ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ، ﺑﺤﺚ ﮔﺮوﻫﯽ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ
• ﺟﺰوه، ﮐﺘﺎب و دﺳﺖ ﺑﺮگ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺪﻫﺪ
• از ﺷﮑﻞ ﻫﺎ، ﻧﻤﻮدارﻫﺎ، اﺳﻼﯾﺪﻫﺎ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ

14. ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ، ﺷﻤﺎ در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﯾﺎ آزﻣﻮﻧﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده اﯾﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﯾﺪ در ﺧﺼﻮص آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﺧﻮردی داده ﺷﻮد.اﯾﻦ ﺑﺎزﺧﻮرد را در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﮑﻞ ﻫﺎی زﯾﺮ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ؟

• ﻣﺜﺎل ﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻤﺎ در آن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﯾﺎ آزﻣﻮن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن ﻫﺎ ارﺟﺎع ﺑﺪﻫﺪ
• ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﻤﺎ اراﯾﻪ ﺑﺪﻫﺪ
• ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻤﺎ در آن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ، ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ
• ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎ،اشکال و تصاویر، نتایج شما را بررسی کند

15. ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ، ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ از ﻣﻨﻮی رﺳﺘﻮران ﯾﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﺷﺎپ ﭼﯿﺰی اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ. ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﺷما:

• ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در آن ﺟﺎ ﺧﻮرده اﯾﺪ را ﺳﻔﺎرش ﺧﻮاﻫﯿﺪ داد
• ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﺨﺪﻣﺖ ﮔﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ
• ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻮ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﺪ
• ﺑﻪ ﻏﺬای دﯾﮕﺮان ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻏﺬاﻫﺎ در ﻣﻨﻮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ

16. ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮﻫﯿﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﻬﻤﯽ در ﯾﮏ ﺳﻤﯿﻨﺎر ﯾﺎ ﮔﺮدهمایی وﯾﮋه اراﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ. ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد:

• از اﺳﻼﯾﺪﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻠﯿﺪی و ﺳﺮﻓﺼﻞ ﻫﺎ را ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ را ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ آن را ﻣﺮور ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ
• ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ و ﺷﻮاﻫﺪ زﯾﺎدی را ﺟﻤﻊ آوری ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺣﺮف ﻫﺎﯾﺘﺎن واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ و ﻋﻤﻞ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ