مقدمه

خارج سازی دندان و ریشه های باقیمانده یکی از جراحی های شایع دندانپزشکی است که گاهی همراه با عوارضی همچون خونریزی بعد از جراحی، آسیب به ساختارهای مجاور، حفره خشک، شکستگی دنتوآلوئولار یا ورود ریشه یا دندان به فضاهای آناتومیکی مجاور     است.^(3-1)

تهیه شرح حال مناسب از بیمار، تهیه رادیوگرافی قبل از جراحی، انتخاب روش مناسب جراحی و همچنین تجربه جراح، از عوامل مهم جلوگیری از ایجاد این عوارض هستند.⁽³⁾

شایعترین دندانهایی که دچار عارضه جابجایی دندان یا ریشه حین خارج سازی می شوند عمدتاً مولر سوم فک بالا و پایین به فضاهای آناتومیک مجاور، مانند ساب لینگوال، فضای تریگومندیبولار و اینفراتمپورال هستند.^(4-1)

در این مقاله به ارائه یک گزارش مورد از جابجایی ریشه دندان پرمولر اول فک بالا به مجاورت ریم پیریفورم در یک خانم 56 ساله می پردازیم.

گزارش مورد

بیمار خانم 56 ساله ای بود که حدود سه هفته قبل برای کشیدن ریشه باقیمانده دندانها به دندانپزشک مراجعه نموده بود و با شکایت از حس تورم و درد در ناحیه مجاور آلای بینی سمت چپ به دانشکده دندانپزشکی مشهد ارجاع داده شده بود. در معاینه بالینی، تورم و سفتی در ناحیه نازولبیال فولد سمت چپ مجاور آلای بینی قابل لمس بود. در معاینه داخل دهانی، ساکت در حال ترمیم دندانهای کانین و پره مولر اول و دوم سمت چپ بدون هیچگونه تورم یا برجستگی استخوانی مشاهده شد.

بیمار، مبتلا به پرفشاری خون بود؛ اما سابقه ای از ابتلا به استئوپروز یا سایر بیماری های فامیلی ذکر نشده بود. در بررسی رادیوگرافیک، ابتدا یک گرافی پری اپیکال از ناحیه گرفته شد که یک جسم اپک، مشابه انتهای ریشه دندان، در آن موضع قابل رؤیت بود. برای بررسی موقعیت دقیق ریشه جابجا شده، یک CBCT از ناحیه گرفته شد که ریشه، در بافت نرم ناحیه نازولبیال فولد مجاور آلای بینی سمت چپ رؤیت شد (شکل 1).

بعد از پراپ و دراپ (P&D) تحت بیحسی موضعی ناحیه قدام ماگزیلا، ابتدا برش وستیبولار از ناحیه دندان لترال تا پرمولر دوم سمت چپ با یک برش آزاد کننده قدامی زده شد، سپس با کمک هموستات سرکج، از داخل دهان و لمس از خارج دهان، ریشه باقیمانده به طول تقریبی 5/1 سانتی متر از ناحیه خارج شد (شکل 2). بعد از شست و شوی زیاد، ناحیه با نخ ویکریل 3-0 سوچور شد. آنتی بیوتیک آموکسی سیلین، ضد درد و ضد التهاب ایبوبروفن و دهانشویه کلرهگزیدین برای مدت 5 روز تجویز شد.

شکل 1 : مقاطع CBCT از موقعیت دندان در بافت نرم

شکل 2 : خارج سازی انتهای ریشه سمت چپ ماگزیلا

بحث و نتیجه گیری

خارج سازی ریشه باقیمانده دندانها، یکی از رایجترین موارد جراحی دندانپزشکی است و در صورت به کار نگرفتن روش درست جراحی و تجربه ناکافی جراح، احتمال بروز خطا و عوارض حین کار                        افزایش می یابد.^(5-4)

وجود نواقص و دهایسنس در استخوان آلوئول، انتخاب نامناسب بیمار و روش خارج سازی دندان، استفاده نادرست از وسایل و ابزار کشیدن دندان، از عوامل مهم بروز خطا می باشند. همچنین جهت و میزان نیروی وارده به دندان نقش مهمی را ایفا می کند.^(9و8و2)

در این کیس نیز به دلیل سن بالا، جنس مؤنث و احتمال استئوپروتیک بودن استخوانها، دهایسنس در ناحیه باکال و اپیکال ریشه دندان پره مولر اول، نیروی زیاد و کنترل نشده حین جراحی، از عوامل مهم بروز این عارضه بوده اند. در بررسی مقالات، هیچ مورد مشابهی از جابجایی ریشه دندان به ناحیه مجاور پیریفورم بینی یافت نشد.

بروز موارد این چنینی، نشان دهنده لزوم دقت و تجربه جراح و همچنین ارجاع بیماران به متخصصین مربوطه است تا از بروز عوارض حین یا پس از کشیدن دندان جلوگیری شود.⁽²⁾ توصیه می شود در صورت بروز جابجایی دندان یا قطعات آن، دندانپزشک از تلاش بیشتر برای جابجایی آن خودداری کند؛ مگر اینکه دید و دسترسی کافی داشته باشد و بتواند قطعات دندان را کاملاً بگیرد.⁽⁴⁾ در غیر اینصورت، بهتر است بعد از شست و شوی ناحیه، آنرا بخیه نماید و پس از تجویز آنتی بیوتیک، بیمار را به جراح فک و صورت ارجاع دهد.^(5و4)

در برخی مقالات، پیشنهاد به خارج سازی فوری دندان جابجا شده و در بعضی موارد به خارج سازی تأخیری آن توصیه شده است. در صورت تأخیر خارج سازی، احتمال بروز درد، ناراحتی، تورم و یا عفونت وجود دارد. بنابر این در صورت امکان، جراحی هرچه سریعتر ناحیه، به کاهش علایم بیمار کمک می کند.^(8و5و4)

در این کیس، بیمار از طرف دندانپزشک بصورت شفاهی و بدون دادن تاریخچه کامل ارجاع شده بود که توصیه می شود در صورت بروز چنین مشکلاتی برای جلوگیری از مشکلات آتی، بیمار با نامه کتبی از طرف دندانپزشک به متخصص جراحی دهان فک و صورت، ارجاع گردد.