مقدمه

رویش دندان یک فرایند دینامیک شامل تکمیل ریشه، تشکیل پریودونشیوم و رسیدن به اکلوژن فانکشنال می‌باشد.⁽¹⁾ هرگونه گسستگی در این پروسه پیوسته باعث اختلال در رویش طبیعی دندان می‌شود که می‌تواند به علت عوامل موضعی یا سیستمیک باشد. نهفتگی دندان در واقع جابجایی داخل استخوانی دندان و مسیر رویشی غیرطبیعی می باشد که نتیجه آن تاخیر در رویش یا عدم رویش دندان است. دندان‌های نهفته برای سلامت بیمار مضر بوده و گاهی برای دندانپزشک نیز ریسک و مداخلات طرح درمان را دربردارد.⁽²⁾ کانین‌های ماگزیلا پس از مولرهای سوم مندیبل بیشترین دندان‌هایی هستند که نهفته می شوند. کانین ها در ظاهر صورت و فانکشن نقش های مهمی چون زیبایی لبخند، تکامل قوس دندانی و اکلوژن فانکشنال دارند. کانین‌ها به سبب موقعیت بالا و عمیقشان در استخوان آلوئول، زمان طولانی تکاملشان و مسیر طولانی و پیچیده رویشی، مستعد رویش نابجا و نهفتگی هستند. اتیولوژی این موضوع چند عاملی است و عوامل محیطی و ژنتیکی می‌تواند بر آن موثر باشد. بر اساس مطالعه Bishara شیوع نهفتگی کانین‌های ماگزیلا بین 1 تا 3 درصد می‌باشد.⁽³⁾ نهفته شدن این دندان در سمت پالاتال هم نسبت به باکال بیشتر اتفاق می‌افتد. نهفته شدن کانین ماگزیلا می‌تواند منجر به مشکلاتی چون تحلیل دندان‌های مجاور، تحلیل خارجی، عفونت، تشکیل کیست، جابجایی دندان و مشکلات پریودونتال شود.⁽⁴⁾ ارزیابی بالینی و رادیوگرافیک زود هنگام جهت بررسی موقعیت این دندان‌ها و مداخله مناسب می‌تواند کانین را به مسیر طبیعی هدایت کرده و از بسیاری از مشکلات و خطرات جلوگیری کند. در ارزیابی بالینی در صورت عدم لمس برجستگی کانین بعد از 10 سالگی، تأخیر در رویش کانین های دائمی بعد از 11 سالگی و باقی ماندن کانین شیری، می توان به نهفتگی کانین دائمی شک کرد.⁽⁵⁾ یکی از رادیوگرافی‌های خوب به جهت دوز اشعه پایین تر و پوشش وسیع ناحیه ای جهت غربالگری اختلالات ناحیه دندان ها و فکین، پانورامیک می باشد.⁽⁶⁾ با بررسی رادیوگرافی پانورامیک با کیفیت بالا می توان نه تنها موقعیت مزیو دیستالی و زاویه کانین نهفته را تعیین کرد بلکه در تشخیص موقعیت باکالی یا پالاتالی دندان نیز می‌توان از آن بهره جست.⁽⁴⁾

ارزیابی موقعیت دندان کانین نهفته )باکال یا پالاتال) به رادیواپسیتی نسبی دو جسم سوپرایمپوز شده مجاور هم بستگی دارد. فیلم یا صفحه ای که تصویر روی آن تهیه می‌شود، روبروی دو جسم (کانین و اینسایزورها) قرار داده می‌شود، چنانچه در محل سوپرایمپوزیشن دو تصویر، اپسیته ای دیده شود که نشان دهنده شکل دندان لترال باشد، بدین معنی است که دندان لترال به فیلم نزدیک تر بوده و بنابراین کانین پالاتالی تر قرار گرفته است. اگر این ناحیه توسط اپسیته ناشی از کانتور کانین ایجاد شود، بدین معنی است که کانین به فیلم نزدیک تر بوده و در نتیجه باکالی‌تر قرار گرفته است.

یکی دیگر از عوامل مهم در پیش بینی نهفته شدن دندان از روی گرافی پانورامیک، تمایل محوری دندان نهفته است. تمایل محوری مزیودیستال دندان کانین ماگزیلا یکی دیگر از شاخصه های پیش‌بینی کننده نهفتگی و علامت پیچیدگی و شاخصه میزان موفقیت درمان است.  برخی محققین روش های مختلفی را برای پیش‌بینی نتایج درمان کانین‌ های نهفته در پالاتال بیان کرده اند. Ericson و Kurol دریافتند که هرچه دندان مزیالی تر و تاج آن افقی تر باشد، احتمال رویش آن پس از کشیدن دندان شیری کمتر است. در مطالعات دیگر هم نشان داده شده است که با افزایش زاویه دندان نسبت به میدلاین، شانس رویش دندان کاهش پیدا می کند.^(8و7) 

به دلیل اینکه درمان نهفتگی کانین، با توجه به محل  قرارگیری این دندان به مدت زمان بیشتری نیاز دارد،  تشخیص زودهنگام نهفتگی کانین همواره یکی از دغدغه های ارتودنتیست ها و سایر دندانپزشکان بوده است.  احتمال نهفته شدن کانین در سنین پایین قابل پیش‌بینی است. با تشخیص مناسب کلینیکی، ارزیابی های رادیوگرافیک و تحت نظر داشتن بیمار )تهیه رادیوگرافی های دوره ای) دندانپزشک قادر خواهد بود که با درمان های مدافعه ای در زمان مناسب، از نهفته شدن دندان پیش‌گیری نماید.

Alqerban و همکاران⁽⁹⁾ نشان داد سه فاکتور زاویه بین کانین و پره مولر، فاصله نوک کاسپ کانین تا میدلاین و فاصله نوک کاسپ کانین تا پلن اکلوزال فک بالا می تواند در بررسی نهفتگی کانین ماگزیلا کمک کننده باشد.  Uribe و همکاران⁽⁶⁾ نشان دادند بین فاکتورهای موثر بر نهفتگی کانین، بررسی موقعیت کانین در رادیوگرافی پانورامیک رابطه مستقیمی با احتمال نهفتگی کانین دارد. Guarnieri و همکاران⁽¹⁰⁾ از میان تمام متغیرهای بررسی شده، زاویه کانین نهفته با تمایل محوری دندان لترال مجاور را دارای بیشترین ارزش تشخیصی در پیش بینی تحلیل ریشه دندان مجاور کانین نهفته معرفی کرد. Kim و همکاران⁽¹¹⁾ هم نشان دادند از روی موقعیت اپکس دندان کانین نهفته می توان به موقعیت لبیوپالاتالی آن در دهان پی برد .

لذا با توجه به اهمیت دندان کانین نهفته از نظر تاثیر آن بر اکلوژن و زیبایی، امکان انجام درمان های احتمالی در سنین پایین و با توجه به ضرورت تشخیص افتراقی هیپودنشیا، سندرم ها و بدخیمی ها، در مطالعه حاضر سعی شد تا فراوانی و تمایل محوری این دندان ها در افراد مراجعه کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد مورد ارزیابی قرار گیرد.

مواد و روش ها

این پژوهش در کمیته اخلاق سازمانی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با شماره 313223 مطرح و با کد IR.MUMS.DENTISTRY.REC.1398.050مصوب گردید. در این مطالعه توصیفی، مقطعی، بر اساس بایگانی رادیوگرافی های پانورامیک موجود در شیفت صبح دانشکده دندانپزشکی مشهد، با هماهنگی مدیر محترم گروه رادیولوژی و با استفاده از رایانه موجود در بخش، تعداد 4058 رادیوگرافی استخراج و طبق معیارهای ورود (محدوده سنی 82-13 سال که حداقل یک کانین نهفته در داخل بافت سخت داشته باشند) و خروج (وجود سندرم، بیماران دارای ناحیه ی بی دندانی، تاریخچه درمان ارتودنسی قبلی، وجود ایمپلنت در ناحیه کانین، وجود ضایعه در ناحیه نهفتگی که تشخیص را مشکل کند)،  نهفتگی دندان های کانین بررسی شد. با توجه به اینکه در این طرح سرشماری انجام شد، نمونه‌گیری مطرح نبود و این مطالعه روی کلیه مراجعین به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد در شیفت صبح که از بهمن 96 تا بهمن 97 مراجعه کرده بودند،  انجام شد.

برای طبقه بندی کانین های نهفته از سیستم طبقه بندی Yamamoto و همکاران(21) استفاده گردید. (شکل 1)

• تایپ I : کانین های نهفته عمودی، با محور دندانی تقریبا عمود بر پلن اکلوزال که بین دندان لترال و پرمولر اول قرار دارد. دندانی که در ارتباط نزدیک با دندان لترال قرار دارد نیز در این طبقه قرار می گیرد. در چنین مواردی ممکن است ریشه ی دندان لترال دچار تحلیل شده باشد و ممکن است فضای کافی برای رویش فراهم نباشد، بنابراین از رویش در آینده جلوگیری خواهد شد.
• تایپ II : دندان‌های کانین نهفته که در برابر پلن اکلوزال تمایل مزیالی دارند.
• تایپ III : دندان‌های کانین نهفته که در برابر پلن اکلوزال تمایل دیستالی دارند.
• تایپ IV : دندان‌های کانین نهفته افقی که تاج آن ها مستقیما در جهت مزیالی قرار دارد.
• تایپ V : دندان‌های کانین نهفته افقی که تاج آن ها مستقیما در جهت دیستالی قرار دارد.
• تایپ VI: دندان‌های کانین بر عکس.
• تایپ VII: نهفتگی لبیولینگوال )پالاتال( و نهفتگی اکتوپیک. کانین‌های نهفته جابجا شده در قوس که باعث به هم خوردن ترتیب دندان ها شده اند.

در مطالعه حاضر علاوه بر تقسیم بندی تمایل محوری کانین های نهفته، توزیع فراوانی این دندان ها بر اساس جنس، سن، ناحیه نهفتگی و همراهی با سایر دندان های نهفته به صورت جداول و نمودارها ارائه شد. در این مطالعه همچنین ارتباط ناحیه نهفتگی دندان کانین و همراهی سایر دندان های نهفته با جنس بررسی شد. داده ها با استفاده از آزمون Chi-Square با کمک نرم افزار SPSS  نسخه 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ضمن سطح معنی داری 05/0 لحاظ شد.

شکل 1 : طبقه بندی کانین های نهفته بر اساس سیستم طبقه بندی Yamamotoو همکاران

در این مطالعه، کل رادیوگرافی‌های پانورامیک مراجعین به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد در بازه زمانی بهمن 96 تا بهمن 97 از نظر وجود کانین‌های نهفته بررسی شدند. با توجه به اینکه در داده‌های اولیه مطالعه کانین نهفته، نهفتگی کانین مندیبل به تنهایی مشاهده نشد، لذا در کل مطالعه کانین های نهفته ماگزیلا به عنوان متغیر اصلی در نظر گرفته شدند و کانین های نهفته مندیبل در گروه "همراهی سایر دندانهای نهفته"بررسی شدند.

یافته ها

تعداد کل رادیوگرافی‌های مذکور، 4058 مورد  بود که در بازه سنی 14 تا 70 سال قرار داشتند و در کل 38 بیمار (94/0 درصد)، دارای  نهفتگی کانین ماگزیلا بودند. در 28 مورد (68/73 درصد)، نهفتگی کانین ماگزیلای یک طرفه و در 10 مورد (32/26 درصد) نهفتگی کانین ماگزیلای دو طرفه مشاهده شد. از لحاظ توزیع فراوانی جنس از 38 مورد مطالعه، 16 نفر مرد (1/42 درصد) و 22 نفر زن (9/57 درصد) بودند. میانگین سنی افراد دارای نهفتگی کانین، 83/8±61/24 سال و دامنه سنی 14 تا 49 سال بود که دارای توزیع نرمال نبود. بیشترین تعداد کانین های نهفته ماگزیلا مربوط به بازه سنی 20-16 سال (18 مورد) بود، همچنین کمترین فراوانی کانین های نهفته ماگزیلا مربوط به بازه سنی 49-40 سال (2 مورد ) بود (جدول 1). نتایج مطالعه حاضر نشان داد که افراد در سمت چپ 16 مورد (1/42 درصد) و در سمت راست 12 مورد (6/31 درصد) کانین نهفته داشتند و افرادی که در هر دو سمت کانین نهفته داشتند، 10 مورد (3/26 درصد) بودند. از جهت همراهی نهفتگی کانین ماگزیلا با سایر دندان های نهفته مشخص شد که از 38 مورد مطالعه، 13 نفر (2/34 درصد) علاوه بر کانین، دندان نهفته دیگری داشتند که ترتیب بیشترین فراوانی دندان های نهفته به شرح زیر بود: مولر سوم مندیبل (46/38 درصد)، مولر سوم ماگزیلا و پره مولر دوم  ماگزیلا (07/23 درصد)، لترال ماگزیلا و کانین مندیبل (7/7 درصد).

در مورد تقسیم بندی انواع نهفتگی کانین ماگزیلا بر اساس معیارهای Yamamoto، به ترتیب بیشترین فراوانی مربوط به نهفتگی نوع II  با 28 مورد (3/58 درصد)، نهفتگی نوع I با 16 مورد (3/33 درصد)، نهفتگی نوع IV با 3 مورد (3/6 درصد) و نهفتگی نوع VII با 1 مورد (1/2 درصد) بود. به این ترتیب بر اساس یافته های مطالعه حاضر، نهفتگی نوع II کانین های ماگزیلا به صورت قابل توجهی از سایر انواع نهفتگی در افراد تحت مطالعه بیشتر مشاهده شد. با استفاده از آزمون Chi-Square از نظر آماری ارتباط معنی داری بین جنس و ناحیه نهفتگی دندان از جهت نیم فک مربوطه (جدول 2) وجود نداشت (170/0=P). همچنین بین جنس و همراهی سایر دندان های نهفته (جدول 3) نیز ارتباط معناداری وجود نداشت (080/0=P).

جدول 1 : توزیع فراوانی کانین های نهفته بر اساس سن

جدول 2 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه برحسب جنس و ناحیه نهفتگی

جدول 3 : توزیع فراوانی افراد تحت مطالعه برحسب جنس و همراهی سایر دندان های نهفته

بحث

فرایند رویش دندان در واقع دارای روند پیوسته اما پیچیده ای است و عوامل موضعی و سیستمیک متعددی درآن نقش دارند؛ لذا گاهی برخی از این عوامل می‌توانند سبب ناهنجاری‌هایی در مراحل مختلف رویش و نیز الگوی رشد دندان‌ها شوند که از لحاظ  بالینی می‌توانند منجر به تاخیر یا نقص رویش دندان دائمی یا شیری شوند.⁽¹²⁾ با اینکه نهفتگی دندانی پدیده‌ای معمولی است، اما از لحاظ شیوع در انواع جمعیت های نژادی و نیز بروز در نواحی مختلف فک از تفاوت و تنوع بالایی برخوردار می‌باشد.⁽¹³⁾ دندان‌های نهفته با مشکلات متغیری اعم از ساده )اختلال رویش، جابجائی، شلوغی، تشکیل کیست های ادونتوژنیک (دنتی ژروس و رادیکولار سیست(، تحلیل دندان های مجاور، افزایش فضای فولیکولار( تا پیچیده (تغییرات بدخیمی دیواره کیست ها و تبدیل به اسکواموس سل کارسینوما( همراه هستند.^(15و14)

در مطالعه‌  Akkuc و همکاران⁽¹⁶⁾ نشان داده شد که 33 درصد کانین های نهفته‌ی مورد مطالعه سبب ایجاد تحلیل ریشه در دندان‌های اینسایزور لترال مجاور شده بود. لذا کلینیسین ها جهت طرح درمان مناسب باید در مواجهه با دندانهای نهفته این ضایعات را نیز مدنظر قرار دهند.⁽¹⁷⁾ مطالعه‌ی Brorsson و Naoumora⁽¹⁸⁾ پیشنهاد می‌کند که جهت کاهش شیوع کانین نهفته، موقعیت کانین ها هنگام معاینات دندانی در سنین 11-9 سالگی توسط لمس و در صورت نیاز با رادیوگرافی‌های داخل دهانی بررسی و ثبت شود. همچنین وجود کانین شیری در بیماران بالاتر از 12 سال می تواند اندیکاسیون خوبی برای نهفتگی کانین دائمی باشد.

رادیوگرافی در تعیین موقعیت دندان‌های نهفته و تشخیص ضایعات فکی کمک کننده است.^(20و19) لذا پروتکل تشخیصی ایالات متحده، رادیوگرافی پانورامیک را بعلت دوز اشعه کمتر و پوشش وسیع ناحیه ای بعنوان یکی از تصاویر جهت غربالگری اختلالات دندان های شیری یا دائمی معرفی نموده است.⁽²⁰⁾ در مطالعه ی حاضر از بیمارانی که به دانشکده دندانپزشکی مشهد مراجعه کرده بودند و به دلایل درمانی یا تشخیصی از آن ها تصویر تهیه شده بود، استفاده شد.

درمان‌های انتخابی برای دندان نهفته شامل مداخلات ارتودنسی و حذف به روش جراحی و فالوآپ در طی زندگی هستند.⁽¹⁵⁾ اطلاع از چگونگی قرارگیری دندان نهفته و تعیین نوع و عمق نهفتگی بواسطه استفاده از روش های رادیوگرافی می تواند کلینیسین را در انتخاب درمان مناسب و جلوگیری از عوارض جراحی یاری نماید؛ لذا با هدف بررسی بهتر انواع نهفتگی، در مطالعه ی حاضر طبقه بندی کانین های نهفته بر اساس سیستم طبقه بندی Yamamoto  و همکاران انجام شد.⁽²¹⁾

به طور کلی شیوع کانین نهفته ماگزیلا در سفیدپوستان بین 1 تا 3 درصد گزارش شده است.⁽²²⁾ در مطالعه ی  حاضر فراوانی نهفتگی این دندان 94/0 درصد بود. در مطالعه ی شیرین بک و همکاران⁽²³⁾ در زنجان، از 1161 مورد رادیوگرافی پانورامیک، 29 مورد (5/2 درصد) نهفتگی کانین ماگزیلا یک طرفه و 4 مورد (3/0 درصد) نهفتگی کانین ماگزیلا دو طرفه گزارش شد. سایر مطالعات شیوع کانین ماگزیلا را بین 2 تا 4 درصد عنوان کرده بودند.^(28-24)

در مطالعه حاضر همسو با مطالعه Syed  و همکاران⁽²⁹⁾ بیشترین شیوع نهفتگی در رده سنی 20 سال مشاهده شد. در رابطه با سن، به دلیل تفاوت در جمعیت بررسی شده در مطالعات مختلف و همچنین تاثیر فاکتور سن بر زمان رویش دندان و تفاوت در سن دندانی و سن تقویمی شاید نتوان مقایسه مناسبی بین مطالعات انجام داد.

در این تحقیق همسو با برخی دیگر از مطالعات^(31و30و20) در ایران، شیوع دندان های نهفته با جنس رابطه معنادار آماری نداشت، اما به طور کلی نهفتگی در زنان (9/57 درصد) بیشتر بود.

در مطالعه Kamiloglu و Kelahmet⁽²⁸⁾ نیز همسو با مطالعه ما هیچ رابطه معنی داری بین نهفتگی دندان کانین و جنس مشاهده نشد. در حالی که در برخی منابع^{(32و29و19و12)} در تناقض با یافته ی مطالعه ی حاضر، عنوان کرده اند که نهفتگی دندانی در دختران به طور معناداری شایع تر از پسران بود که می تواند احتمالا به دلیل تفاوت ابعاد فکین دختران نسبت به پسران و کوچکتر بودن قوس فکی آن ها باشد. بعلاوه در برخی موارد ترتیب رویشی نیز می تواند در این دو جنس در میزان نهفتگی تاثیر بسزایی داشته باشد.

تفاوت نژاد های مختلف و تاثیر آن بر طول قوس فکین، تنوع اندازه دندان ها و مورفولوژی آن ها و همچنین تفاوت در تعداد نمونه های مورد بررسی می توانند از علل احتمالی تفاوت زیاد در بین نتایج مطالعات مختلف باشد. به عنوان مثال شیرین بک و همکاران⁽²³⁾، 1161 رادیوگرافی را بررسی کرده بودند در حالی که در مطالعه ی حاضر تعداد 4058 مورد، بررسی شد. 

همچنین در مطالعه ی Alassiry⁽³³⁾ که طبقه بندی کانین های نهفته بر اساس طبقه بندی Yamamoto در جمعیت عربستان صعودی بر روی 500 مورد رادیوگرافی پانورامیک، انجام شد، بیشترین فراوانی مربوط به نهفتگی نوع I (46 درصد)، نهفتگی نوع II (37 درصد) و نهفتگی نوع VI (8 درصد) بود. نهفتگی نوع III و V و VII به طور مساوی (3 درصد) بود و هیچ موردی از نهفتگی نوع IV مشاهده نشد که این اختلاف شیوع با توجه به متفاوت بودن جامعه مورد مطالعه با مطالعه‌‌ی حاضر قابل انتظار بود.

تفاوت در بررسی گروه های سنی نیز ممکن است باعث اختلاف نتایج شود. از جمله برتری های این مطالعه نسبت به سایر پژوهش ها، بررسی نهفتگی دندان در طبقه بندی مشخص بودکه به کلینیسین ها و محققان این امکان را می دهد که نهفتگی دندان ها را از نظر چگونگی قرارگیری دندان نهفته و نوع و عمق نهفتگی به کمک روش های رادیوگرافی ارزیابی نمایند. بر اساس طبقه بندی Yamamoto، در مطالعه ی حاضر از 48 مورد کانین نهفته، به ترتیب بیشترین فراوانی مربوط به نهفتگی نوع II (3/58 درصد)، نهفتگی نوع I (3/33 درصد)، نهفتگی نوع IV (3/6 درصد) و نهفتگی نوع VII (1/2 درصد) بود. این بدان معناست که بیشتر دندان های کانین نهفته در برابر پلن اکلوزال تمایل مزیالی دارند یا نسبت به محور دندانی تقریبا عمود بر پلن اکلوزال هستند (در مجموع 6/91 درصد موارد).

شیوع نسبتا بالای نهفتگی دندان کانین بالا می تواند بدین دلیل باشد که این دندان از نظر قرارگیری در قوس فک و به عنوان اتصال دهنده ی دندان های قدامی و خلفی موقعیت حساسی را اشغال کرده است. زمان تکامل طولانی و مسیر رویش پیچیده آن قبل از قرار گرفتن در اکلوژن، همچنین از علل اصلی شیوع بالای نهفتگی دندان کانین می باشد. به دلیل نقش مهم این دندان در اکلوژن، شکل دهی فرم قوس فکی و ایجاد لبخندهای زیبا، رویش نابهنجار و نهفتگی این دندان مشکل بالینی مهمی است که بیماران و ارتودنتیست ها با آن مواجه اند و لذا درمان این دندان ها نیاز به همکاری و ارائه طرح درمانی جامع از سوی متخصصین رشته های مختلف دندانپزشکی دارد.⁽²³⁾

این مطالعه ضمن یادآوری شیوع دندان کانین نهفته در جمعیت مشهد، به کلینیسین ها و محققان این امکان را می دهد که نهفتگی دندان ها را از نظر چگونگی قرارگیری دندان نهفته و نوع و عمق نهفتگی به کمک روش های رادیوگرافی ارزیابی و بررسی نمایند.

از جمله نقاط قوت مطالعه حاضر نسبت به پژوهش های مشابه می توان به تعداد نمونه بیشتر، طبقه بندی و بررسی دندان های نهفته بر اساس معیار Yamamoto اشاره نمود.  اما جهت دستیابی به نتایج جامع تر نیاز به انجام مطالعات وسیع تر در این زمینه می باشد.

پیشنهاد می شود در آینده مطالعات بالینی در زمینه عوارض ناشی از جراحی بر اساس طبقه بندی Yamamoto انجام شود تا بتوان ارزیابی بهتر و جامع تری از وضعیت دندان های نهفته بر اساس شیوع آن ها انجام داد. همچنین بررسی شیوع نهفتگی دندان های کانین ماگزیلا در سایر جمعیت ها می تواند از نظر مقایسه بهتر کمک کننده باشد.

نتیجه گیری

فراوانی نهفتگی کانین ماگزیلا در جمعیت تحت مطالعه در بازه زمانی بررسی 94/0 درصد محاسبه شد. فراوانی کانین های نهفته در زنان در مقایسه با مردان بیشتر بود، که از لحاظ آماری معنادار نبود. بیشترین میزان فراوانی کانین های نهفته ماگزیلا بطور قابل توجهی در محدوده سنی 20-16 سال دیده شد. بر اساس طبقه بندی Yamamoto، بیشترین فراوانی مربوط به نوع II بود. بین ناحیه نهفتگی و همراهی سایر دندان های نهفته با جنس رابطه معناداری وجود نداشت.

تشکر و قدردانی

این مطالعه برگرفته از پایان نامه دانشجویی به شماره 3034 می باشد که با حمایت معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شد. بدینوسیله از زحمات معاونت محترم تشکر و قدردانی می گردد.