پیش بینی اضطراب دندانپزشکی بر اساس اضطراب درد و درد ذهنی در بین افراد مراجعه کننده به کلینیکهای دندانپزشکی شهر کرمانشاه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 4، دوره 46، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 25-34 اصل مقاله (1.05 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22038/jmds.2022.58400.2060 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علی اکبر پرویزی فرد1؛ خاطره حشمتی2؛ امیرعباس طاهری* 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1استادیار گروه روانشناسی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3دانشجوی دکترای مشاوره توانبخشی، گروه مشاوره، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه: درد دندان یکی از رایج ترین شکایتهای مربوط به خدمات دندانپزشکی است. ممکن است افراد هنگام مراجعه به دندانپزشک اضطراب بالایی را تجربه کنند یا از دریافت خدمات اجتناب کنند. برای توصیف نوع خاص اضطراب ناشی از محیط دندانپزشکی، از اصطلاح اضطراب دندانپزشکی استفاده میشود. هدف این مطالعه تعیین عوامل روانشناختی تاثیر گذار بر اضطراب دندانپزشکی بود. مواد و روش ها: طرح مطالعه به روش توصیفی-مقطعی بود. شرکت کنندگان از طریق نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. نمونهی مورد نظر در این مطالعه، شامل ۳۲۸ نفر از مراجعه کنندگان به کلینیکهای دندانپزشکی شهر کرمانشاه در سال 99-1398 بود. ابزار مورد استفاده در این مطالعه، شامل پرسشنامه اضطراب درد (PASS-20)(Gorbalenya, 2020 #6)، اضطراب دندانپزشکی (DAI) و درد ذهنی (OMMP) بود. در نهایت، داده ها با روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و از طریق نرم افزار SPSS نسخه ۲۴ مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: براساس نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین اضطراب درد با اضطراب دندانپزشکی (۴۵/۰=r) و درد ذهنی (۲۵/۰=r) رابطهی مثبت و معناداری وجود داشت (۰۰۱/۰=P). براساس نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوهی همزمان (Enter) اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کنندهی معنادار اضطراب دندانپزشکی میباشند (۰۵/۰>P). نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش میتوان نتیجه گرفت که عوامل روانشناختی از قبیل، اضطراب درد و درد ذهنی بر اضطراب دندانپزشکی موثر هستند. همچنین مقدار زیادی از اضطراب درد به خاطر فاجعه انگاری درد و تصورات تحریف شده نسبت به خدمات دندانپزشکی، میتواند به اضطراب دندانپزشکی منجر شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اضطراب دندانپزشکی؛ اضطراب درد؛ ادراک درد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقدمه انجمن بین المللی مطالعات درد (The International Association for the Study of Pain)، درد را یک تجربه ناخوشایند هیجانی مرتبط با یک خطر واقعی یا بالقوه مراجعه کنندگان دندانپزشکی با شکایت درد، از ناراحتی های متفاوتی رنج میبرند.(6) بر حسب نوع خدمات دریافتی میزان ادراک درد در مراجعه کنندگان و اضطراب ناشی از خدمات دریافتی متفاوت است. مراجعه کنندگان معمولا به خاطر محیط دندانپزشکی و وسایل مورد استفاده دچار اضطراب و ترس میشوند. اضطراب احساس ناخوشی، نگرانی یا تنشی است که در پاسخ به شرایط تهدیدکننده یا فشارزا ارائه می دهیم. شکلی از اضطراب که نگرانی فرد در خصوص درد و پیامدهای مربوط به آن است اضطراب درد (Pain Anxiety) نامیده می شود و مفاهیم اجتناب، ترس از درد و نشانگان جسمی را دربرمیگیرد.(7) از سویی دیگر ترس از درمانهای دندانپزشکی رایج است و حدود ۶ تا ۱۵ درصد افراد از اضطراب دندانپزشکی رنج میبرند.(8) اضطراب دندانپزشکی شروع زودرسی دارد و میانگین سن شروع آن ۱۲ سالگی است. پژوهش بر روی ۵۰۳ دانشجوی رشتههای مختلف نشاندهنده شیوع اضطراب دندانپزشکی شدید به میزان ۲۱/۶ درصد در پسران و ۲۴ درصد در دختران دانشجو بوده است.(9) برای توصیف نوع خاص اضطراب ناشی از محیط دندانپزشکی از اصطلاح اضطراب دندانپزشکی استفاده می شود که به ترس، اضطراب یا استرس در محیط دندانپزشکی اشاره دارد.(10) ترس از مراجعه به دندانپزشک می تواند منجر به تأخیر درمان یا جلوگیری از درمان شود. از جمله علائم مربوط به اضطراب دندانپزشکی میتوان به تعریق، تاکی کاردی، گریه یا علائم وحشت، کنار کشیدن، استفاده از شوخ طبعی یا پرخاشگری برای پوشاندن اضطراب اشاره کرد.(11) سببشناسی اضطراب دندانپزشکی شناخته شده نیست. با توجه به اینکه اضطراب دندانپزشکی یک پدیده چند بعدی و پیچیده است تنها یک عامل واحد را نمیتوان در ایجاد آن دخیل دانست. از جمله عوامل موثر در ایجاد و گسترش این اضطراب میتوان به ویژگیهای شخصیتی، ترس از درد، حساسیتپذیری نسبت به درد(Sensitivity to pain)، تجربیات دردناک یا آسیبزای دندانپزشکی به ویژه تجربیات شرطیشده (Conditional experiments) در دوران کودکی در محیط دندانپزشکی، یادگیری مشاهدهای (Observational learning) از طریق مشاهده ترس درد اعضای خانواده، ترس از جراحت و خون و سبکهای مقابلهای (Coping styles) اشاره کرد.(12) پیامد مهم اضطراب دندانپزشکی را میتوان ترس از محیطهای دندانپزشکی و اجتناب از آن دانست. Sanikop و همکاران(13) در پژوهشی دریافتند که بین اضطراب دندانپزشکی و ادراک درد رابطه معناداری وجود دارد. در پژوهشی دیگر یاقوتی و همکاران(14) به بررسی اضطراب و ترس در بین دانشجویان علوم پزشکی رفسنجان پرداختند. نتایج نشان داد که ۸۳/۰ درصد دانشجویان، ترس و ۴۰/۰ درصد آنها اضطراب دندانپزشکی داشتند. با توجه به سببشناسی اضطراب دندانپزشکی و رابطه آن با ترس از درد می توان آن را عامل مهمی در تداوم درد نام برد. همچنین بر اساس مبانی نظری Melzack در مورد درد، عوامل روانشناختی از جمله اضطراب در نوع ادراک درد موثر هستند. در نوع روانشناختی درد میتوان به مفهوم درد ذهنی (Mental pain) اشاره کرد. درد ذهنی یک تجربه روانشناختی کلی و فراگیر است که شامل مفاهیم رنج و آسیب میباشد اما مشروط به آسیب جسمانی واقعی نیست. به عبارت دیگر دامنه وسیعی از تجربههای ذهنی است که مجزا از حالت های منفی هیجانی از قبیل افسردگی و اضطراب، تعریف میشود. در نهایت تمامی هیجانات منفی زمانی که به صورت مزمن درآید، میتواند به صورت درد ذهنی تبدیل شده و در فرآیند ادراک درد اثرگذار باشد.(15) اکثر تحقیقات صورت گرفته که در خصوص رابطه بین درد ذهنی با خودکشی و افسردگی بوده است، نشان دادهاند درد ذهنی میتواند به عنوان عامل پیش بینیکننده در بروز خودکشی و افسردگی عمل کند.(18-16) مطالعات قبلی نشان داده اند بین اضطراب دندانپزشکی با ادراک درد دندان رابطه وجود دارد.(13) همچنین در مطالعات گذشته به بررسی اضطراب و افسردگی با اضطراب دندانپزشکی پرداختند.(20و19) اما هنوز پژوهشی به بررسی رابطه درد ذهنی و اضطراب درد با اضطراب دندانپزشکی در محیطهای دندانپزشکی نپرداخته است و این پژوهش قصد دارد به بررسی این روابط بپردازد. مواد و روش ها این مقاله از پروژه دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه استخراج شده است و کد اخلاق این مطالعه IR.KUMS.REC.1398.385 است. در هنگام تکمیل پرسشنامه ها برای مراجعین روند پژوهش و محرمانه بودن اطلاعات توضیح داده شد و افراد طبق رضایت آگاهانه فرآیند تکمیل پرسشنامه ها را انجام دادند.
ابزار پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی که توسط استاترد، ملبرگ و هوگاستراتن[1] ساخته شده است، یک پرسشنامه خود گزارشی است دارای ۳۶ گویه که به شکل اظهارات ترسناک درباره موقعیتهای دندانپزشکی هستند. گویهها در یک مقیاس لیکرت پنج درجهای قرار گرفتند. همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ در دامنه ۹۶/۰ تا ۹۸/۰ درصد قرار داشت. در ایران نیز یوسفی و همکاران(21) به بررسی ویژگیهای روانسنجی این پرسشنامه در جمعیت ایرانی بر روی ۳۰۰ دانشجو پرداختند. ساختار اکتشاف شده در جمعیت ایرانی از طریق تحلیل عامل تائیدی، تایید شد و از ویژگیهای روانسنجی قابل قبولی در جمعیت ایرانی برخوردار بود. همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ ۹۴/۰ درصد بهدست آمد.(22) پرسشنامه درد ذهنی (OMMP) در سال ۲۰۰۳ توسط اورباخ[2] و همکاران ساخته شده است، دارای ۴۴ سؤال و ۹ خرده مقیاس میباشد. ضریب آلفا در خرده مقیاس تغییرناپذیری ۹۵/۰، فقدان کنترل ۹۵/۰، خودشیفتگی/ مقیاس نشانگان اضطراب درد PASS-20 برای سنجش ترس و اضطراب افراد مبتلا به انواع درد مزمن توسط مک کراکن[3] و دیهینگرا (۲۰۰۲) منتشر شده است. این مقیاس نسخه کوتاه از نسخه چهل سوالی توسعه یافته در سال ۱۹۹۲ است. به منظور هنجاریابی، مقیاس PASS-20 به همراه مقیاس های DASS-21، ترس از حرکت تمپا، روش اجرا این پژوهش در قالب طرح توصیفی-همبستگی است که از طریق نمونه گیری در دسترس افراد با سابقه دردهای دندانپزشکی مراجعه کننده به کلینیک های دندانپزشکی شهر کرمانشاه در سال 99-1398 انتخاب شدند. نمونه مورد نظر برای این پژوهش ۳۵۰ نفر برآورد شد. در نهایت با توجه به پر نکردن صحیح تعدادی از پرسشنامه ها، ۳۲۸ پرسشنامه وارد فرآیند تحلیل آماری شد. پس از معاینه توسط دندانپزشک و تشخیص مشکلات دندان، از آنها خواسته شد پرسشنامه اضطراب درد (PASS-20)، اضطراب دندان پزشکی (DAI)، درد ذهنی (OMMP) را پر کنند. در نهایت پس از جمع آوری داده های مورد نظر، تحلیل رگرسیون چندگانه از طریق نرم افزار ۲۴SPSS- برای بررسی عوامل روانشناختی و ارتباط مولفههای روانشناختی مربوط به درد بر شدت ادراک درد مربوط به دهان و دندان مراجعین انجام گرفت. یافتهها در این پژوهش ۳۲۸ نفر شرکت کردند که میانگین و انحراف معیار سن آنها برابر ۱۹/۸±۲۷/۳۲ سال بود. در جدول ۱، ویژگیهای جمعیت شناختی شرکت کنندگان ارائه شده است. همانطور که در جدول ۱ نشان داده شده، دامنه سنی افراد شرکت کننده بین ۱۸ تا ۵۳ سال بود و ۱۸۵ نفر (۴/۵۶ درصد) از شرکت کنندگان زن، ۲۱۷ نفر (۲/۶۶ درصد) از شرکت کنندگان متأهل و ۱۷۶ نفر (۷/۵۳ درصد) از براساس نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین اضطراب درد با اضطراب دندانپزشکی (۴۵/۰=r) و درد ذهنی (۲۵/۰=r) رابطهی مثبت و معناداری وجود داشت (۰۰۱/۰=P). در جدول ۲، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوهی همزمان (Enter) برای پیش بینی ادراک درد براساس متغیرهای پیش بین (اضطراب درد و درد ذهنی) ارائه شده است. همانطور که در جدول ۲ نشان داده شده، براساس نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری به شیوهی همزمان (Enter)، اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کنندهی معنادار اضطراب دندانپزشکی میباشند (۰۵/۰>P). بنابراین؛ متغیرهای پیش بین پژوهش تبیین کنندهی حدود ۲۹ درصد از واریانس اضطراب دندانپزشکی در مراجعه کنندگان به کلینیکهای دندانپزشکی کرمانشاه میباشند.
جدول ۱ : ویژگیهای جمعیت شناختی شرکت کنندگان
* تی مستقل، ** آنالیز واریانس یک طرفه
بحث درد پدیده چندی بعدی است و عوامل مختلفی در بروز درد و ادراک درد موثر است. یکی از انواع درد، درد مربوط به دندان است. افراد زیادی از درد دندان رنج می برند و بسیاری افراد به خاطر ترس های تحریف شده از دریافت خدمات دندانپزشکی اجتناب می کنند. پژوهش حاضر قصد داشت به بررسی عوامل روانشناختی موثر بر اضطراب دندانپزشکی بپردازد. هدف اساسی این پژوهش مبتنی بر این فرض بود که عوامل روانشناختی از جمله، اضطراب درد و درد ذهنی بر اضطراب دندانپزشکی بیمار موثر است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) و درد ذهنی (۱۳۹/۰=β) پیش بینی کنندهی معنی دار اضطراب دندانپزشکی هستند.
جدول ۲ : نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوهی همزمان (Enter) برای پیش بینی اضطراب دندان پزشکی براساس متغیرهای پیش بین
با توجه به پیشینه پژوهش مطالعات مختلفی نشان دادند که بین عوامل روانشناختی و درد دندان رابطه وجود دارد.(29-27) در مطالعهای Yildirim و همکاران(19) به بررسی رابطهی بین اضطراب دندانپزشکی با علائم روانشناختی عمومی پرداختند. نتایج نشان داد بین اضطراب دندانپزشکی با افسردگی و اضطراب حالت و صفت رابطه وجود دارد. در مطالعهای دیگر Halonen و همکاران(20) نیز به بررسی رابطه اضطراب دندانپزشکی با افسردگی و اضطراب بالینی عمومی در بین دانشجویان کشور فنلاند پرداختند. پرسشنامه موردنظر، اضطراب و افسردگی بک بود. نتایج نشان داد در میان زنان، اضطراب دندانپزشکی بالاتر از نظر آماری به طور معنی داری با سطح بالاتری از اضطراب بالینی و افسردگی ارتباط داشت، در حالی که در مردان، اضطراب دندانپزشک تنها با اضطراب بالینی همراه بود. از نظر عوامل اضطراب دندان، فقط اضطراب دندانپزشکی پیش بینی شده با اضطراب بالینی یا افسردگی در مردان ارتباط داشت. طبق نتایج رگرسیون فاکتور اضطراب درد (۳۵۶/۰=β) بیشترین واریانس تغییرپذیری در اضطراب دندانپزشکی را داشت. در تبیین این یافته میتوان به نوع شکل گیری اضطراب در افراد دچار دندان درد پرداخت. در مطالعهای Eli و همکاران(30) به بررسی مدل روانشناختی افراد دچار اضطراب دندانپزشکی پرداختند. نتایج نشان داد وجود تجربه های منفی و دردناک نسبت به محیط های دندانپزشکی در کودکی و وجود صفت های شخصیتی پاتولوژیک مرتبط با سبک های دلبستگی در ادراک درد موثر است. افرادی که در کودکی تجربههای ناخوشایندی را از محیط های دندانپزشکی گزارش کردند در بزرگسالی نیز از اضطراب بیشتری شکایت داشتند. در این مطالعه نوع سبک دلبستگی والد-کودک نیز پیش بینی کننده مهمی در اضطراب بیمار در محیط های دندانپزشکی میباشد. افرادی که سبک دلبستگی ایمنی به والدین خود داشتند، رابطه ای ایمن تری را با دندانپزشک خود ایجاد کردند و اضطراب کمتری را گزارش کردند. از طرف دیگر افراد دارای سبک دلبستگی ناایمن همراه با دوسوگرایی همانندسازی ناایمنی با دندانپزشک خود داشتند و اضطراب بیشتری را تحمل میکردند. در شرایط یکسان افرادی که طرحواره ایمنی در رابطه والد- فرزندی داشتند در مقایسه با افرادی که طرحواره ناایمنی داشتند اضطراب کمتری را گزارش کردند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که عوامل شخصیتی شکل گرفته در فرد در طی دوران رشدی می تواند به صورت الگویی روانشناختی به اضطراب درد منجر شود.(31و30) در تبیین یافته های پژوهش به نحوهی اثرگذاری عوامل روانشناختی بر اضطراب دندانپزشکی پرداخته شد. نقش هیجانات مثبت و منفی یکی از مواردی هستند که در ادراک درد موثر است. طبق مطالعات انجام شده در خصوص هیجانات، افرادی که هنگام رویارویی با محیط های مرتبط با درد هیجانات مثبتی را تجربه می کردند درد کمتری را گزارش میکردند.(3و29) از طرفی افرادی که هیجانات منفی بالاتری داشتند و درد ذهنی بیشتری را تحمل میکردند، درد بالاتری را تجربه می کردند.(32) پژوهشهای تجربی به دستکاری وضعیت هیجانی و خلق و خوی بیماران در محیط های بالینی از طریق ایجاد یک موسیقی دلپذیر، رایحه خوش بو، عکس ها و فیلم های آرام بخش می پردازند. نتایج نشان داد بیشتر افراد به هنگام رویارویی با چنین محرکهایی، از درد فاصله گرفته و ادراک درد کمتری را گزارش میدهند.(33) بنابراین میتوان نتیجه گرفت که تنظیم هیجان یکی از عوامل موثر بر مدیریت درد است.(35و34) خلق افراد نیز عامل موثر دیگری در ادراک درد افراد است. پژوهش ها نشان داده اند، افرادی که دچار خلق افسرده هستند شکایت بیشتری از درد دارند. با توجه به نقش مهم هیجان و خلق در ادراک درد دندان به هنگام بررسی شکایات بیماران، لزوم بررسی عوامل روانشناختی مهم بنظر میرسد.(36و33) ویژگی های شخصیتی نیز اثر مهمی در گزارش درد بیماری دارند. فاجعه انگاری درد، حساسیت به درد، آستانه تحمل پایین و تاب آوری کم نیز از جمله عوامل موثر بر ادراک درد هستند.(3) نوع درد ادراک شده تحت تاثیر تفسیر فرد از درد قرار دارد. افرادی که کوچکترین درد ایجاد شده در دندان را بزرگ نمایی میکنند و نسبت به علایم درد حساسیت دارند، درد را بیش برآورد میکنند و رنج بیشتری را تحمل میکنند.(37و5) فاکتور مهم دیگر در مدیریت درد تاب آوری است. این بدین معناست با وجود درد و رنج ناشی از آن فرد چه میزان توانایی کنترل و مدیریت درد را دارد.(38) افرادی که تاب آوری کمتری دارند، آستانه تحمل پایینی نسبت به درد دارند و آن را غیرقابل تحمل می شناسند. آموزش تاب آوری و حل مسئله میتواند در کنترل درد به این افراد کمک کند.(40و39) یک ویژگی روان شناختی دیگر که در اضطراب دندانپزشکی بیماران موثر است همجوشی با درد است. افراد دچار درد ذهنی بالا و اضطراب شدید، همه چیز را از دریچه درد نگاه میکنند و خود را به عنوان فردی که دارای درد بسیار است شناسایی می کنند. به عبارتی، درد به همه چیز زندگی افراد تبدیل شده و سایر ویژگی های فرد، دیده نمی شود. در این خصوص مداخلات روانشناختی از قبیل درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی (Acceptance and commitment therapy) به افراد کمک می کند که فرد بین تمامیت خود و درد فاصله بگیرد و درد را به مثابه کل وجود خود در نظر نگیرد و به افراد تکنیک های خود مشاهدهگری (Self observation) درد آموخته میشود.(41و39) مهترین محدودیت مطالعه ما این بود که صرفا عوامل روانشناختی بر اضطراب دندانپزشکی مراجعین را قبل از دریافت خدمات سنجید. پیشنهاد میشود در مطالعات آتی پس از دریافت خدمات دندانپزشکی به بررسی نگرش بیماران نسبت به دریافت خدمات و اضطراب ادراک شده پرداخته شود. فرض میشود مقداری زیادی از اضطراب درد و به دنبال آن فاجعه انگاری درد و تصورات تحریف شده نسبت به خدمات دندانپزشکی، پس از دریافت خدمات اضطراب بیماران روند کاهشی پیدا کند. پیشنهاد میشود در اشکال شدید ترس از دندان، دندانپزشک به بیماران توصیه کند که از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرند. تشکر و قدردانی در نهایت از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه بخاطر تأمین اعتبار این پروژه کمال تشکر را داریم. همچنین از شرکت کنندگان محترم که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند، سپاسگزاریم.
[1] Malberg and Hoogstraten [2] Orbach [3] Lance.McCracken | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,396 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 760 |