مقدمه:

توکسوکاریازیس یا سندروم لاروهای مهاجر احشایی از جمله بیماری­های انگلی زئونوز به شمار می­رود که توسط آسکاریس سگ (Toxocaracanis) و آسکاریس گربه (Toxocaracati) ایجاد می­شود که در این میان Toxocaracanis از اهمیت بیشتری برخوردار است(1, 2). هر کرم موجود در روده­ی سگ و گربه­های آلوده روزانه می­تواند تعداد زیادی تخم را آزاد کند که به همراه مدفوع از بدن سگ و گربه خارج می­شود، انسان ها با مصرف غذا و آب آلوده همچنین در تماس بودن با خاک آلوده به تخم­های این کرم به بیماری توکسوکاریازیس مبتلا می شود(3-5).  با این حال به عقیده برخی محققان احتمال انتقال این بیماری به انسان ها در اثر تماس فیزیکی مستقیم با این حیوانات چندان زیاد نیست، زیرا تخم دفع شده به­همراه مدفوع سگ و گربه برای رسیدن به مرحله­ی عفونت­زایی به حداقل 2 هفته زمان نیاز دارد تا دوره­ی انکوباسیون را در خاک سپری کند، در نتیجه خاک به عنوان مخزن نگهداری تخم­های انگل توکسوکارا اهمیت ویژه­ای در انتشار این بیماری دارد. در تماس بودن با حیوانات آلوده و خاک آلوده موجب انتقال عفونت به بدن انسان می شود(5, 6). بعد از ورود تخم به روده ، لاروها از آن خارج شده و با نفوذ به دیواره­ی روده از طریق عروق خونی و لنفاوی روده به کبد، ریه، قلب ،مغز، چشم. برخی از نسوج می­رسانند، سپس در اطراف لاروها یک گرانولوم به­وجود می­آید که باعث جدایی آن­ها از بافت­های میزبان می­شود. تنوع علائم و نشانه­ها به تعداد و محل گرانولوم­ها و پاسخ­های حساسیتی میزبان نسبت به آنتی ژن لارو بستگی دارد. به طورکلی سه شکل بالینی در توکسوکاریازیس بیان می­شود: لاروهای مهاجر احشایی ( Visveral larva migrans = VLM ) ، لاروهای مهاجر چشمی ( Ocular larva migrans = OLM) و توکسوکاریازیس مخفی ( Covert toxocariasis = CT ) که آلودگی با هر کدام علائم مخصوص به خود را دارد(7-9). روش های مختلفی برای بررسی شیوع و فراوانی تخم کرم ها از جمله تحم توکسوکارا ها  در خاک وجود دارد یکی از این روش ها ساکاروز اشباع بوده که آلودگی خاک ها با تخم این کرم  به طور کم و بیش از نقاط مختلف کشور گزارش شده است. تا جای که  بسیاری از مطالعات در ایران نشان می­دهند که میزان شیوع تخم گونه­های توکسوکارا به طور معنی داری در نمونه­های خاک در حال افزایش است.  از ان جای که تحقیقات صورت گرفته در نقاط مختلف کشور بیانگر اختلاف زیاد بین نقاط مختلف کشور از نظر شیوع تخم این کرم است(10, 11). با توجه به اینکه راه اصلی انتقال تخم توکسوکارا به انسان خوردن تخم این انگل می باشد و از آنجایی که سگ و گربه منبع اصلی آلوده کننده خاک ها به تخم توکسوکارا می باشند موجب آن شده است که  ارتباط نزدیک سگ و گربه با انسان ها سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری توکسوکاریازیس شود، همچنین افزایش سگ و گربه های ولگرد و تمایل به نگهداری حیوانات خانگی خصوصا سگ و گربه  سبب افزایش آلودگی خاک به به تخم این انگل می شو(12-14). با توجه به اهمیت بهداشتی بیماری های انگلی خصوصا توکسوکارا و جهت آگاهی دقیقتر از شیوع تخم این کرم بر آن شدیم که به بررسی شیوع  تخم توکسوکارا در خاک پارک های شهرستان لارستان، جنوب ایران در سال 1397 بپردازیم.

روش کار:

این مطالعه ی توصیفی - مقطعی در طی سال 1397 با هدف بررسی آلودگی خاک های شهر های لار، اوز و جویم شهرستان لارستان به انگل توکسوکارا انجام گرفت. در این تحقیق به طور تصادفی تعداد 80  نمونه خاک  از 16 محل بازی بچه ها در پارک های عمومی سطح شهرستان لارستان جمع آوری گردید. از هر مکان حدودا  به میزان 200 گرم و تا عمق ۵-۳ سانتی متری خاک جمع آوری شد. بعد از انتقال به ازمایشگاه انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی جهرم، نمونه ها  به مدت ۴۸ ساعت در دمای اتاق خشک گردید. سپس با استفاده از الک معمولی، ذرات بزرگ  جدا گردید پس از آن، از الک 150  میکرون جهت جداسازی استفاده شد. سپس جهت انجام تغلیظ و جداسازی تخم توکسوکارا از خاک، از روش شناورسازی با ساکارز(sheathers sugar floatation) استفاده شد. (15-17). در روش شناورسازی با ساکارز به میزان 10 گرم از هر نمونه در یک ارلن شیشه ای ریخته شد و با 100 سی سی  محلول  ساکارز اشباع شده به مدت ۲۰ دقیقه با اپلیکاتور مخلوط گردید. سپس نمونه ها در فالکن های 5 سی سی  ریخته و ذرات درشت را که بلافاصله بالا آمده، از لوله خارج می گردد. مجددا از محلول به لوله اضافه کرده تا یک سطح محدب در بالای لوله ایجاد شود سپس یک لامل 22*22 روی دهانه لوله قرار داده و 15 دقیقه لوله در یک جا ساکن قرار داده شد. بعد از 15 دقیقه لامل  روی یک لام گذاشته و با  میکروسکوب نوری بررسی شد. پس از مشاهده، لام و لامل با آب مقطر شسته شد و محتویات به مدت ۵ دقیقه با شتاب ۲۵۰۰ دور در دقیقه سانتریفیوژ گردید و سپس، از لوله‌های سانتریفیوژ به میکروتیوب انتقال داده شد. در نهایت، نمونه ها در دی کرومات پتاسیم ۳ درصد ریخته شدند و به مدت یک هفته از نظر انجام اسپورولاسیون و تشخیص بهتر انگل ها، مورد بررسی قرار گرفتند. تمام ایزوله ها جهت بررسی تکمیلی با رنگ‌آمیزی اختصاصی Acid-fast مورد مطالعه قرار گرفتند. بعد از کالیبره نمودن میکروسکوپ نوری، تمامی انگل ها اندازه گیری و با توجه به کلید های تشخیصی در دسترس تعیین هویت شدند.

 نتایج:

پارک های مورد بررسی عبارت بودند از: پارک لار، پارک حاشیه، پارک شهر، پارک محمدی، پارک باغ ملی، بوستان صبا، پارک لاله، پارک جنگلی، پارک  نوروزی، پارک  مشفق، پارک کودک، پارک محله ، پارک ده فیش، پارک هرم، پارک نخل و پارک یاسین  که  موقعیت چغرافیای آنها بر روی شکل نشان داده شده است شکل (1).

از بین تعداد پارک های مورد بررسی 5 پارک شامل: پارک شهر، پارک کودک، پارک باغ ملی، پارک هرم و پارک نخل با روش شناورسازی با ساکارز آلوده (25/31 %) به  تخم توکسو کارا بود. تعداد تخم های یافت شده 32 تا تخم بوده است شکل(2).

در بین پارک های آلوده پارک شهر با تعداد 9 تخم بیشترین آلودگی را داشت. در بین فصول مورد بررسی بیشترین تعداد  تخم یافت شده در فصل تابستان با 21 تخم و کمترین تعداد تخم یافت شده در فصل زمستان با تعداد 3 تخم بوده است. شکل (3). 

بحث:

توکسوکاریازیس از جمله بیماری های زئونوزی بوده که از طریق خاک باعث ایجاد الودگی در حیوانات و انسان ها می شود. با خوردن تخم توکسوکارا لارو این کرم وارد بدن  انسان می شود سپس با رفتن اندام مختلف بدن باعث گرفتاری اعضای مختلف بدن می شود از جمله  مهترین بیماری ایجاد شده می توان  توکسکاریازیس احشایی و پوستی و چشمی  را نام برد.  از جمله  بررسی وضعیت آلودگی خاک هر منطقه از اولویت های بهداشتی محسوب می شود. پارک ها و مناطق تجمع عمومی در هر شهر از جمله مناطق پر خطر برای الوده شدن افراد خصوصا کودکان در حال بازی کردن  به این بیماری می باشند. مطالعات متعددی در مناطق مختلف کشور صورت گرفته است. در سال 1394 محمدی و همکاران در طی مطالعه ی به بررسی الودگی  خاک پارک های عمومی شهر اراک پرداختند آنها با استفاده از روش ساکروز اشباع بیان کردند که از بین 15 پارک مورد بررسی 4 پارک (6/26 % ) آلوده بودند، که با میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر با روش ساکاروز تطابق داشت (11). همچنین در سال 1391 قره داغی و همکاران طی مطالعه ی به بررسی میزان آلودگی خاک در پارک های عمومی شهر تبریز پرداختند، آنها با استفاده از روش ساکروز اشباع  میزان آلودگی را 53/9 % گزارش کردند که از میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر کمتر بود و تطابق نداشت (18).  در سال 1392 رنجبری و همکاران طی مطالعه ی به بررسی  فراوانی تخم توکسوکارا در  پارک های عمومی شهر  شیراز پرداختند آنها با استفاده از روش ساکروز اشباع بیان کردند که از مجموع 20 پارک مورد بررسی 3 پارک(15 %) آلوده بودند که از میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر کمتر بود و تطابق نداشت (19). طی مطالعه ی برنجی و همکاران در خاف و مشهد به بررسی شیوع تخم توکسوکارا در خاک پارک های مشهد پرداختند آنها شیوع آلودگی به تخم توکسوکارا  را  15/11 % اعلام کردند که از میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر کمتر بود و تطابق نداشت(13). در سال 1395  حشمت و همکاران طی مطالعه ی به بررسی میزان آلودگی خاک در پارک های عمومی شهر اصفهان پرداختند، آنها با استفاده از روش ساکروز اشباع  میزان آلودگی را 33/15 % گزارش کردند که از میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر کمتر بود و تطابق نداشت (20). در سال 1396 رضا نژاد و همکاران طی مطالعه ی به بررسی آلودگی خاک پارک ها، مدارس ابتدایی و مهد کودک های شهرستان جهرم پرداختند. آنها با استفاده از روش ساکروز اشباع  میزان آلودگی را 4 % گزارش کردند که از میزان آلودگی گزارش شده در تحقیق حاضر خیلی کمتر بوده است(10). بیشتر بودن میزان آلودگی در این تحقیق  نسبت به اکثر تحقیقات انجام شد می تواند بیانگر وجود سگ و گربه های ولگرد بیش تر در این مناطق باشد. همچنین تجربیات شخصی نویسنده حاکی از این بود که جهت مشاهد لارو بر روی لام باید گسترش ضخیم تری از نمونه تهیه گردد.

پیشنهادات:

از آنجایکه توکسوکاریازیس  از جمله بیماری های زئونوز محسوب می شود و افراد خصوصا کودکان در معرض آلودگی به این بیماری می باشند،  همچنین افزایش رو ز افزون سگ و گربه های ولگرد و نگهداری کردن سگ و گربه در خانه سبب افزایش خطر  ابتلا به توکسوکاریازیس می شود،  لذا لزوم  وضع قوانین و مقرراتی مبنی بر عدم ورود سگ به داخل چمن ها و پارک های محل بازی کودکان همچنین استفاده از روش های تشخیصی دقیق تر ضروری به نظر می رسد.