مقایسه آزمایشگاهی اثر ضد قارچی عصاره گیاه پونه کوهی با نیستاتین بر کاندیدا آلبیکنس | |||||||||||||||||||||||||
| مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد | |||||||||||||||||||||||||
| مقاله 10، دوره 42، شماره 3، مهر 1397، صفحه 277-271 اصل مقاله (505.47 K) | |||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22038/jmds.2018.11470 | |||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||
| عاتکه موقری پور* 1؛ محمود شیخ فتح الهی2؛ مهسا پور زمانی3؛ شیرین عابدینی4؛ زهرا جمالی4 | |||||||||||||||||||||||||
| 1استادیار گروه بیماریهای دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران | |||||||||||||||||||||||||
| 2استادیار اپیدمیولوژی و آمار زیستی، مرکز تحقیقات محیط کار، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران | |||||||||||||||||||||||||
| 3استادیار گروه بیماریهای دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بجنورد، ایران | |||||||||||||||||||||||||
| 4دندانپزشک، رفسنجان، ایران | |||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||
مقدمه:عفونتهای دهانی ایجاد شده توسط گونه‌های کاندیدا به طور گسترده ای در حال افزایش است. یکی از درمانهای موضعی رایج ضایعات دهانی کاندیدیازیس، نیستاتین است که دارای فعالیت ضدقارچی و ضدمیکروبی می باشد. درمانهای ضدقارچی معمول دارای اثرات جانبی متعددی بوده و مقاومت دارویی و عود مکرر عفونت کاندیدیایی را موجب می‌شوند. بنابراین استفاده از راهکارهای مناسب برای جایگزینی داروهای سنتتیک که این مشکلات را از بین ببرد، مورد توجه بوده است. هدف این مطالعه، مقایسه آزمایشگاهی اثر ضدقارچی عصاره گیاه پونه کوهی با نیستاتین بر کاندیدا آلبیکنس بود. مواد و روشها: در این مطالعه آزمایشگاهی، عصاره آبی و الکلی گیاه پونه کوهی در غلظتهای 10، 20، 40، 80 و 100 درصد تهیه گردید. کاندیدا آلبیکانس در محیط کشت دکستروز آگار حاوی کلرامفنیکل کشت داده شد و داخل هر پلیت کشت، یک عدد دیسک حاوی هر یک از غلظتهای مورد استفاده از عصاره گیاه، یک عدد دیسک نیستاتین 100 واحدی به عنوان کنترل مثبت و یک عدد دیسک حاوی آب مقطر به عنوان کنترل منفی قرار داده شد. هر یک از غلظتهای مورد بررسی، در 10 پلیت کشت، به طور جداگانه تکرار شدند. بعد از 24 ساعت، میانگین قطر هاله عدم رشد غلظتهای مختلف عصاره و نیستاتین با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه و یا آزمون t دو نمونه مستقل مقایسه شد. یافته ها:میانگین قطر هاله عدم رشد پیرامون دیسکهای حاوی عصاره های آبی و الکلی پونه کوهی در تمامی غلظتهای مورد استفاده، به طور معنی‌داری کمتر از نیستاتین بود (001/0>P). نتیجه گیری:اثر ضدقارچی داروی نیستاتین بر روی کاندیدا آلبیکنس، در مقایسه با عصاره آبی و الکلی پونه کوهی بیشتر بود. کلمات کلیدی: کاندیدا آلبیکانس، نیستاتین، پونه کوهی. | |||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||
| کاندیدا آلبیکانس؛ نیستاتین؛ پونه کوهی | |||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه کاندیدیازیس دهانی شایعترین عفونت فرصت‌طلب مخاط دهان است که به دنبال رشد بیش از حد قارچ کاندیدا در حفره دهان ایجاد می‌شود. شایعترین گونه کاندیدا در ایجاد کاندیدیازیس دهانی، کاندیدا آلبیکنس می باشد.(1) کاندیدا آلبیکنس قارچی است که در 20 تا 50 درصد از جمعیت سالم جزو فلور طبیعی دهان داروی موضعی که به عنوان درمان استاندارد استفاده می‌شود دهان‌شویه نیستاتین می‌باشد. طعم تلخ دهان‌شویه نیستاتین و مصرف مکرر به صورت چهار بار در روز و همچنین آماده‌سازی مکرر (تهیه دهان‌شویه به صورت سوسپانسیون) در طی دوره مصرف آن، منجربه عدم رضایت بیماران می شود.(3) از داروهای ضدقارچ دیگری که برای درمان اشکال بالینی مختلف بیماری استفاده می‌شود می‌توان به داروهای گروه آزول Azoles)) به ویژه فلوکونازول اشاره کرد که دارای عوارض جانبی متعدد از جمله تهوع، درد شکمی، استفراغ، سردرد و راشهای پوستی می‌باشد(4) درمانهای ضدقارچی با استفاده از داروهای ضدقارچ معمول دارای اثرات جانبی متعددی بوده و مقاومتهای دارویی و عود مکرر عفونتهای کاندیدیایی را موجب پونه کوهی با نام علمیOriganum vulgare گیاهی معطر از خانواده نعناعیان می‌باشد که در طب سنتی به عنوان مقوی، مدر، آرام بخش، ضدعفونی‌کننده و مواد و روشها در این مطالعه آزمایشگاهی، ابتدا قسمتهای هوایی گیاه پونه کوهی که به صورت تصادفی از شهرستان بم روستای هرارون جمع‌آوری و توسط مرکز گیاه‌شناسی کرمان با شماره هرباریومی KF1418 مورد تأیید قرار گرفته بود، در محیطی گرم و خشک و کم رطوبت به دور از نور مستقیم و در سایه خشک گردید. در این مرحله از روش عصاره‌گیریHavasian و همکارانجهت تهیه عصاره آبی و الکلی پونه کوهی استفاده گردید.(8) به منظور تهیه عصاره آبی گیاه، به 30 میلی‌لیتر آب مقطر، 3 گرم پودر گیاه اضافه شد و به مدت 24 ساعت بر روی شیکر (بهداد، تهران، ایران) قرار گرفت. محلول مورد نظر جهت حذف ذرات بزرگتر دکانته و ذرات کوچکتر با عبور از صافی غشاییpm 45/0 حذف شدند (روش نفوذی اصلاح شده). عصاره حاصل در مجاورت هوا خشک گردید و پودر خشک حاصل بعد از وزن کردن در آب مقطر حل شده و به عنوان عصاره آبی مورد استفاده قرار گرفت. به منظور تهیه عصاره الکلی از روش خیساندن استفاده شد؛ در این روش 4 گرم پودر گیاه داخل ظرف شیشه ای تیره ریخته شد و به آن 500 میلی‌لیتر اتانول 80 درصد (Merck KGaA, Darmstadt, Germany) افزوده شد. بعد از 24 ساعت، محتویات ظرف به مدت 20 دقیقه و با 600 دور در دقیقه سانتریفیوژ (Hettich, Berline, England ) شد و رسوبات جدا گردید. با کمک دستگاه حذف حلال در خلاء در دمای 50 درجه سانتیگراد اتانول حذف شد و عصاره تغلیظ شده برای خشک شدن به مدت 24 ساعت در دمای 50 درجه سانتیگراد قرار گرفت و بعد از خشک شدن کامل در فریزر منفی 20 درجه سانتیگراد تا زمان استفاده نگهداری شد. سپس از هر یک از عصاره های آبی و الکلی موجود در غلظتهای 10، 20، 40، 80 و 100 درصد تهیه شد.(8) در این مطالعه آزمایشگاهی از میکروارگانیسم کاندیدا آلبیکنس (با کد شناسایی 5027) استفاده شد که از مجموعه باکتریها و قارچهای صنعتی و عفونی ایران (PTCC) تهیه گردیده و در محیط SDA(sabouraud dextrose Agar) حاوی کلرامفنیکل (Merck KGaA, Darmstadt, Germany) کشت داده شد. در شرایط استریل در هر یک از غلظتهای مورد استفاده پونه کوهی 10 دیسک قرار داده، ضمناً 10 دیسک هم داخل آب مقطر گذاشته و 10 دیسک به عنوان بلانک در نظر گرفته شد. بعد از یک ساعت دیسکهای اشباع شده در شرایط استریل به وسیله انبر برداشته شد و در انکوباتور 40 درجه سانتیگراد به مدت 20 دقیقه خشک شد.(9) در این آزمایش از روش انتشار دیسک کاغذی استاندارد(9) استفاده شد. بدین‌صورت که ابتدا سوسپانسیونی از کاندیدا در سرم فیزیولوژی استریل تهیه شد به نحوی که کدورت حاصله معادل لوله/ مک فارلند شد و سپس با استفاده از یک سواپ استریل از سوسپانسیون مربوطه برداشته و در تماس سطح یک پلیت محتوی محیط سابورد گسترش داده و سپس داخل هر پلیت، دیسک حاوی عصاره پونه کوهی، یک دیسک نیستاتین 100 واحدی به عنوان کنترل مثبت (تصویر 1) و آب مقطر به عنوان کنترل منفی استفاده شد. دیسکها به فاصله 15 میلیمتر از لبه پلیت و 24 میلیمتر از مرکز دیسک بعدی گذاشته شد. تمام پلیتها در انکوباتور 37 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت قرار داده شد. سپس قطر هاله عدم رشد برحسب میلیمتر و به وسیله کولیس
تصویر 1. کنترل مثبت (نیستاتین)
تصویر 2. قطر هاله عدم رشد عصاره گیاه Origanum vulgare
داده ها پس از جمع‌آوری، توسط نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقادیر کمی به صورت حداقل، حداکثر و انحراف معیار ± میانگین گزارش شد. به منظور مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد عصاره الکلی پونه کوهی با غلظتهای 80 و 100 درصد با نیستاتین از آنالیز واریانس یک طرفه (One-way ANOVA) و متعاقب آن از آزمون مقایسات چندگانه (Scheffe’s Multiple Comparisons test) استفاده شد. همچنین، به منظور مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد عصاره آبی و الکلی پونه کوهی در غلظت 100 درصد، از آزمون t دو نمونه مستقل (Independent two-sample t test) استفاده گردید. نرمال بودن توزیع فراوانی داده های قطر هاله عدم رشد با آزمون ناپارامتری کلموگروف–اسمیرنوف (Kolmogorov-Smirnov) مورد ارزیابی قرار گرفت و با 05/0P> انحراف معنی‌داری نسبت به توزیع نرمال مشاهده نشد. همچنین، تساوی واریانس داده‌های قطر هاله عدم رشد با آزمون لِوِن برای همگنی واریانسها (Levene’s test of homogeneity of variances) مورد ارزیابی قرار گرفت و با 05/0P> تساوی واریانس گروهها مورد تأیید قرار گرفت. سطح معنی‌داری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد. یافته ها نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد میکروارگانیسم کاندیدا آلبیکنس در غلظتهای مختلف عصاره آبی و الکلی پونه کوهی و نیستاتین در جدول 1 نشان داده شده است. آنالیز واریانس یک طرفه، تفاوت آماری معنی‌داری در میانگین قطر هاله عدم رشد عصاره الکلی پونه کوهی با غلظتهای 80 و 100 درصد و نیستاتین نشان داد (12/79=F، 001/0>P). سپس، آزمون مقایسات چندگانه (Scheffe’s Multiple Comparisons test) نشان داد که تأثیر نیستاتین بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس بیش از عصاره‌های الکلی 80 و 100 درصد پونه کوهی بود (001/0>P) و همچنین تأثیر عصاره الکلی 100% پونه کوهی بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس بیش از عصاره الکلی 80 درصد پونه کوهی بود (001/0>P). همانگونه که در جدول 1 مشاهده می‌شود، آزمون آماری t دو نمونه مستقل(Independent two-sample t test)نشان داد که تأثیر نیستاتین بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس به طور معناداری بیش از عصاره آبی100% پونه کوهی بود (001/0>P). همچنین تأثیر عصاره الکلی100% پونه کوهی بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس به طور معناداری بیشتر از عصاره آبی 100% بود (001/0>P). نتایج این بررسی آزمایشگاهی همچنین نشان داد که اثر ضدقارچی عصاره پونه کوهی در غلظتهای 10، 20، 40 و 80 درصد عصاره آبی پونه کوهی بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس تأثیری نداشت،
به طوری که قطر هاله عدم رشد غلظتهای فوق بر کاندیدا آلبیکنس صفر بود. همچنین، غلظتهای 10، 20 و 40 درصد عصاره الکلی پونه کوهی بر روی قارچ کاندیدا آلبیکنس تأثیری نداشت، به طوری که قطر هاله عدم رشد غلظتهای فوق بر قارچ کاندیدا آلبیکنس صفر بود.
جدول1.مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد (برحسب میلیمتر) غلظتهای مختلف عصاره آبی و الکلی گیاه پونه کوهی با نیستاتین
*آزمون t دو نمونه مستقل (Independent two-sample t test)، **آنالیز واریانس یک طرفه (One-way ANOVA)؛ اختلاف تمام زوج گروهها از نظر آماری معنی دار بود (001/0>P).
بحث در این مطالعه آزمایشگاهی که به هدف بررسی در مطالعه Cleff و همکاران(10) فعالیت ضدقارچی اسانس Origanum vulgare علیه 60 نمونه کاندیدا مورد آزمایش قرار گرفت و تمام نمونه ها حساس بودند. طبق آنالیز کروماتوگرافی ترکیب اصلی اسانس شامل ترپینئول4، کارواکرول، تیمول و آلفا-ترپینئول بود. در مطالعه Vale-silva و همکارانش(11) که خاصیت ضدمیکروبی اسانسOriganum vulgare را علیه پاتوژنهایی هم چون کاندیدا آلبیکنس مورد بررسی قرار دادند اسانس فعالیت قارچ کشی قوی را نشان داد. در مطالعه Pozzatti و همکاران(12) فعالیت ضدقارچی اسانس دارچین، آویشن، پونه کوهی و زنجبیل روی گونه‌های کاندیدای حساس به فلوکونازول و مقاوم به آن بررسی شد که در نهایت اسانس پونه کوهی بیشترین اثر ضدقارچی را داشت. تنها مقاله مشابهی که روی عصاره الکی یکی دیگر از زیرگونه‌های Origanum انجام شده است، مقاله Leeja و Thoppil(13) است که عصاره الکلی 100 درصد Origanum majorana را علیه هفت قارچ و شش باکتری بررسی کرد. عصاره الکلی Origanum majorana دارای فعالیت قابل توجه علیه باکتری و قارچهای پاتوژن از ترکیبات گیاه Origanum vulgare کارواکرول، تیمول و فلانوییدها است. Gozeو همکاران(14) فعالیت ضدمیکروبی کارواکرول را در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار داد و نشان داد که کارواکرول ترکیب اصلی فعالیت ضدمیکروبی گیاه Origanum vulgare است.از آنجایی که هم اسانس و هم عصاره آبی و الکلی Origanum vulgare حاوی کارواکرول است، بنابراین نتایج ضعیفتر حاصل از عصاره آبی و الکلی در مطالعه ما نسبت به مطالعات انجام شده روی اسانس را می توان غلظت کمتر کارواکرول در عصاره آبی و الکلی نسبت به اسانس گیاه دانست. در مطالعات انجام شده بر روی گیاه Origanum vulgare و گونه‌های مشابهOriganum هیچکدام به صورت مقایسه‌ای خاصیت ضدقارچی را با یک داروی ضدقارچ استاندارد بررسی نکرده‌اند و به همین دلیل ممکن است حتی تأثیر بر کاهش کلونی‌های کاندیدا را اثر ضدقارچی نامیده باشند. به دلیل معدود بودن مطالعات مشابه و نتایج متفاوت آنها مقایسه این مطالعه با سایر مطالعات کمی دشوار بوده و نمی‌توان به طور قطع هیچ عاملی را مسبب نتایج متفاوت دانست. تنها می‌توان استدلال کرد که احتمالاً عصاره آبی و الکلی این گیاه دارای ترکیبات ضدقارچی کمتری می‌باشد و پیشنهاد می‌شود از اسانس روغنی گیاه در مطالعات بعدی استفاده شود. با توجه به اختلاف زیاد قطر هاله عدم نتیجه گیری نتایج پژوهش حاضر نشان داد اثر ضدقارچی داروی نیستاتین بر روی کاندیدا آلبیکنس، بیشتر از عصاره آبی و الکلی گیاه Origanum vulgare بود؛ در حالیکه غلظتهای 10، 20، 40 و 80 درصد عصاره آبی و غلظتهای 10، 20 و 40 درصد عصاره الکلی هیچ تأثیری بر کاندیدا آلبیکنس نداشت. تشکر و قدردانی این مقاله منتج از پایان نامه شماره 504 از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان می‌باشد. بدین‌وسیله از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه | |||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||
|
1. Fatahi MA, Shokohi T, Sooteh H, Hedavati MT, Okhovatian A, Tamadoni A, et al. Molecular identification of Candida albicans isolated from the oncology patients at four University Hospitals in Mazandaran Province. J Mazandaran Univ Med Sci 2007; 17(61):1-11. (Persian) 2. Jahanshahi G, Yazdani M, Asadian F. An investigation on the relationship between oral candidal colony count and the duration of hemodialysis. J Dent Med 2003; 16(3):46-51. (Persian) 3. Atai Z, Ansari M, Mousavi A, Mirzaei A. In-vitro study of antifungal effects of selected herbal extracts on standard and wild strains of Candida albicans. Majallah-I-Dandanpizishki 2007; 19(2):91-7. (Persian) 4. Akbari S. Antifungal activity of thymus vulgaris L. and Origanum vulgare L. against fluconazol-resistant and susceptible Candida albicans isolates. J Med Plants 2007; 1(S3):53-62. (Persian) 5. Horn DL, Neofytos D, Anaissie EJ, Fishman JA, Steinbach WJ, Olyaei AJ, et al. Epidemiology and outcomes of candidemia in 2019 patients: data from the orospective antifungal therapy alliance registry. J Clin Infect Dis 2009; 48(12):1695-703. 6. Namdar Ahmadabad H, Roudbary M, Roudbar Mohammadi Sh, Mohammad Hassan Z, Nezafat Firizi M. Anti-fungal effect of Fresh, aged and pickled garlic aqueous extract on Candida albicans; In vitro. Horizon Medi Sci 2013; 18(4):179-83. (Persian) 7. Mombeini T, Mombeini M, Aghayi M. Evaluation of pharmacological effects of origanum genus (Origanum species). J Med Plants 2009; 8(29):18-89. (Persian) 8. Havasian MR, Panahi J, Pakzad I, Davoudian A, Jalilian A, Zamanian Azodi M. Study of inhibitory effect of alcoholic and aqueous extract of scrophularia striata (tashne dari) on candida albicans in vitro. Res Med 2013; 36(5):19-23. (Persian) 9. Arbabi-Kalati F, Porzamani M. Comparison the antifungal effect of licorice and nystatin, an invitro study. J Dental Med 2013; 26(1):71-4. (Persian) 10. Cleff MB, Meinerz AR, Xavier M ,Schuch LF ,Araujo Meireles MC, Alves Rodrigues MR, et al. In vitro activity of origanum vulgare essential oil against candida species. Braz J Microbiol 2010; 41(1):116-23. 11.Vale-Silva L, Silva MJ, Oliveir D, Goncalves M ,Cavaleiro C, Salgueiro L, et al. Correlation of the chemical composition of essential oils from Origanum vulgare subspecies. virens with their in vitro activity against pathogenic yeasts and filamentous fungi. J Med Microbiol 2012; 61(2):252-60. 12. Pozzatti P, Scheid LA, Spader TB, Atayde ML, Santurio JM, Alves SH. In vitro activity of essential oils extracted from plants used as spices against fluconazole-resistant and fluconazole-susceptible Candida species. Can J Microbiol 2008; 54(11):950-6. 13. Leeja L, Thoppil JE. Antimicrobial activity of methanol extract of Origanum majorana L. (Sweet marjoram). J Environ Biol 2007; 28(1):145-6. 14. Goze I, Alim A, Cetinus SA, Cetin A, Durmus N, Atas AT, et al. In vitro antimicrobial, antioxidant, and antispasmodic activities and the composition of the essential oil of Origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietswaart. J Med Food 2010; 13(3):705-9. | |||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,232 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,167 |
|||||||||||||||||||||||||